WET EN MENS - van Dick Wortel

positie, arbeidstaak en beloning voor een deel van de werknemers, bleek een ander deel juist
aan perspectief te verliezen. Zij waren aangewezen op tijdelijke arbeid of op grond van hun
ervaring en qualificaties veroordeeld tot langdurige werkloosheid. Het rapport beaamt dat de
middelen die de gemeente en de vakbeweging tot hun beschikking hadden, zeer beperkt
waren en weinig ontwikkeld. Voor een belangrijk deel bewogen zij op op het terrein van
scholing en het aanbieden van werkervaring. Daarmee kon getracht worden om het risico te
beperken dat bepaalde groepen werknemers de aansluiting met het verrichten van betaalde
arbeid definitief zouden verliezen. In het bijzonder gold dit voor vrouwen, leden van etnische
minderheden en langdurig werklozen. De vakbeweging onderstreepte hiermee het
doelgroepenbeleid van de gemeente. Een aantal aspecten was hier van belang. Het
scholingsaanbod diende breed te zijn en niet slechts gericht op recent ontstane, meer
spectaculaire groepen. Het scholingsaanbod diende “op maat te zijn”. Dat impliceerde dat
nauw aangesloten moest worden op de ervaringen, mogelijkheden en wensen van de
individuele werknemers. “Over het algemeen staan de betrokkenen aan het eind van een alnge
reeks van teleurstellingen”, stelde het rapport (p. 154). Het negeren daarvan of het met dwang
opleggen zou de faalkans voor de individuele werknemer en de maatregel als geheel slechts
vergroten. Dat betekende geen vrijblijvendheid. Integendeel, de basis was juist gelegen in de
eigen motivatie, het (hernieuwd) vertrouwen in het eigen kunnen en het dragen van
verantwoordelijkheid voor de aangegane verplichtingen. Tenslotte, zo stelde het rapport, zou
de scholing ook een werkelijk perspectief moeten geven. Dat wil zeggen: uitzicht op een
betaalde baan.
Het verval van de Leidse industrie betekende een grote toevloed van ongeschoolde en
laaggeschoolde arbeiders. Omdat het verval zich binnen een tiental jaren voltrok was die
toevloed zeer groot. De overheidsinstanties, die de grote aantallen werklozen moesten
opvangen, zagen al heel snel, dat er zich grote problemen zouden gaan voordoen. De meeste
werklozen konden niet onmiddellijk, of zelfs niet na langer termijn, aan nieuw passend werk
worden geholpen. Werk in de productiesector was niet of onvoldoende voorhanden. Nieuwe
bedrijven stelden hogere en andere opleidingseisen en vaardigheden. Ook de leeftijd van de
werklozen was te hoog om nieuwe kansen op de arbeidsmarkt te vinden, en jongeren hadden
dikwijls geen opleiding of hadden deze nooit afgemaakt. Er was een groot aantal
‘mindergeschikten’ en ‘moeilijk plaatsbaren’.
Toen de problematiek na verschillende onderzoeken in beeld was gebracht, begreep de
gemeentelijke overheid, dat de werkloosheidsbestrijding een specifieke aanpak behoefte. Het
werkgelegenheidsbeleid moest nauw aansluiten aan de gesignaleerde problematiek. Het startersbeleid,
het doelgroepenbeleid en een aantal projecten werden opgestart, om de werkgelegenheid
te bevorderen.
Daarnaast waren er echter velen, die door allerlei persoonlijke omstandigheden niet
konden worden geholpen bij het vinden van een nieuwe plaats op de arbeidsmarkt. Vaak
waren dat omstandigheden, zoals lichamelijke en geestelijke gesteldheid die dat moeilijk, dan
wel onmogelijk maakten. In de oude industrieën konden zij nog wel eens werk vinden dat zij
nog net aankonden: eenvoudig productiewerk of administratie, maar in de nieuwe bedrijven
was structureel geen plaats meer voor hen. Zij dreigden voor de rest van hun leven buiten het
arbeidsproces te recht te komen.
Maar zij konden dan nog wel terecht bij de sociale werkvoorziening, die nog wel in staat
was om hen op te vangen. Het verschil tussen de doelgroepen van de sociale werkvoorziening
en die van verschillende instanties die zich richten op het scheppen van werkgelegenheid voor
langdurig werklozen, werkloze jongeren, buitenlandse werknemers werd steeds geringer.
In de volgende hoofdstukken zullen het langzame, maar zekere samengaan van de verschil-
59