WET EN MENS - van Dick Wortel

De vroegste bemoeienis van de plaatselijke vakbeweging wordt vermeld in het jaarverslag
van de Leidsche bestuurdersbond (L.B.B.) over het jaar 1937 (p. 13). H.W. Wittenaar maakte
toen deel uit van het A.V.O.-bestuur (Moes, Bedelstaf 46, 68,191; 48 78, 82, 84).
Wittenaar was lid van de Typografenbond en sinds november 1937 voorzitter van de
L.B.B. Helaas zijn de verslagen over zijn doen en laten in het A.V.O.-bestuur door hem
gemaakt, zo summier dat daarmee geen inzicht kan worden verkregen over de precieze
activiteiten van de vakbeweging in dat A.V.O.-bestuur. In 1939 subsidieerde de L.B.B. de
A.V.O. met een bedrag van f. 5.-.
De A.V.O. organiseerde reeds in 1928 een congres in Amsterdam, waar de positie van de
‘onvolwaardige arbeidskrachten’ in het bedrijfsleven werd besproken. Op dit belangrijke
congres waren de overheid -- zowel de gemeenten als de rijksoverheid -- vertegenwoordigd,
maar daarnaast ook de arbeidsbureaus, de werkgevers- en de werknemersorganisaties (Moes,
Bedelstaf 46). De werkgevers waren geen voorstanders van het aannemen van onvolwaardige
arbeidskrachten in het vrije bedrijf. Er zou meer toezicht nodig zijn, meer ziekteverzuim en
allerlei andere maatregelen zouden moeten worden genomen, zoals allerlei veiligheidsmaatregelen.
De werknemers waren wel genegen om onvolwaardigen aan werk te helpen. Maar de
voorwaarde daarbij was, dat zij de positie van andere werknemers niet zouden benadelen. De
arbeidsvoorwaarden en de loonbepalingen moesten gelijk zijn, om een loondrukkend effect te
voorkomen (Moes, a.w. 48). Naar aanleiding van dit congres stelde de regering in 1929 een
staatscommissie in die de problematiek van de onvolwaardige arbeidskrachten zou gaan
bestuderen (ald.).
De periode na de Tweede Wereldoorlog
Na de oorlog werden door de rijksoverheid verschillende initiatieven genomen, die tijdens de
bezettingstijd door de regering in Londen waren uitgedacht door de z.g. Londense commissie-
Van Rhijn, die in 1945 haar rapport “Sociale Zekerheid” uitbracht. In het hoofdstuk “De
rehabilitatie van gebrekkigen” bespreekt zij een aantal “Conclusies en Voorstellen” voor de
na-oorlogse ontwikkeling. Hierin stelde zij voor om een financiering van de “bijzondere
arbeidsbemiddeling voor invaliden” geheel tot staatszorg te maken. Dit advies werd
opgevolgd door subsidiëring van het Arbeidszorgbureau van de Nederlandse Verenigng
A.V.O. Uit de suggestie van de commissie om wettelijke mogelijkheden te scheppen om
werkgevers te verplichten een bepaald aantal invaliden in dienst te nemen, vloeide in 1947 de
Wet Plaatsing Mindervalide Arbeidskrachten voort. Deze schreef een quorum van 2 %
mindervalide werknemers voor aan alle werkgevers met twintig of meer personeelsleden.
Direct na de oorlog werd de Leidse Bestuurdersbond ( L.B.B.) vertegenwoordigd in de
A.V.O. door N. Spierenburg, de tweede secretaris van de heropgerichte naoorlogse vakbeweging.
Hij was afkomstig van de Textielarbeidersbond (Jaarverslag 1946, 3). Klaarblijkelijk
nam hij het werk over van Wittenaar, die door ziekte uit het L.B.B.-bestuur moest stappen.
Namens het N.V.V. volgde al in 1947 G.A. van Tol, die afkomstig was van de
Textielarbeidersbond “De Eendracht”, daarvan zelfs de secretaris was, Spierenburg op het
bestuur van de A.V.O. (Jaarverslag 1947, 8). De A.V.O. was een van de vele
maatschappelijke organisaties en instellingen die in Leiden actief waren, waarin de
vakbeweging was vertegenwoordigd. Men kon haar tegenkomen in organisaties als Raad van
Arbeid, Gewestelijk Arbeidsbureau, waarin een vertegenwoordiging noodzakelijk was, omdat
zij zich bezighield met zaken waarbij de arbeid een belangrijke rol speelde. Maar daarnaast
ook in instellingen als de commissie voor het consumentencrediet, een commissie voor de
7