Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

Door prof W. Van Cotthem in 1980 als volgt omschreven: “mooie stukjes watervegetatie sieren de rand , terwijl op de berm een reeks
kleurrijke planten groeien, die meer van een droge bodem houden.” Van deze watervegetatie maakten o.a. Witte waterlelie (Nymphaea
alba) en Gele plomp (Nuphar lutea) deel uit.
In het begin van de observatieperiode werd deze locatie frequent bezocht met tal van waarnemingen, tot in de herfst van 1998 door een
bres in de oever de vijver toen nog sterk vervuild water van de afvoerbeek in de vijver terecht kwam. Het herstel van de oever liet veel te
lang op zich wachten met een ernstige vervuiling van de vijver en vissterfte tot gevolg. De watervegetatie verdween voor het grootste
deel, wat ook zijn weerslag had op de libellenpopulaties. In 2007 werd voor het eerst na een geleidelijk herstel, weer ondergedoken
waterplanten waargenomen en waren ook libellen weer van de partij (o. a. ook Smaragdlibel in 2008).
Ironisch genoeg werd een paar jaar later de bewuste waterloop 5083 na collectorwerken door Aquafin volledig verstoken van rioolwater
en ontvangt deze nu alleen nog regenwater.
De Kleine zavelput in de voorzomer – Eigen foto De Grote zavelput in de vroege lente –Foto Bruno De Bruyn
Mannekesput
In tegenstelling tot de twee andere vijvers bestaat de bodem rond de Mannekesput gedeeltelijk uit gestorte gronden. Slechts een klein
gedeelte van de oorspronkelijke bodem en vegetatie bleef onaangetast. Deze zavelput werd al vlug na het onderzoek van DUMONT
ingepalmd door een club fervente vissers en kende sindsdien een sterke terugval, en veranderde in een typische visvijver (Fytoplanktoneutroof).
Voordien had ook deze vijver een goed gestructureerde en gevarieerde waterplantenvegetatie. Gezien het privékarakter (incluis
kantine) werd deze vijver slechts sporadisch bezocht in de observatieperiode.
2. De Gatesvijver
De Gatesvijver is een groot, regelmatig gevormd reservoir (550 X 450 m) dat enkel met de Dender is verbonden door middel van een
smalle overloop. De maximum diepte bedroeg tijdens de referentieperiode ongeveer 10 meter, de gemiddelde diepte 6 meter. Het
gedraagt zich als een eutroof meer, waarbij het zomerhypolimnion (dieper dan 4 meter) volledig verstoken blijft van zuurstof. Het leven
van bodem-en waterorganismen en het insectenleven is dan ook beperkt tot de oeverzone, die varieert van 10 tot 30 meter breedte.
DUMONT stelde langs de oever vanaf 1964 een toename vast van Zwanebloem (Butomus umbellatus), Egelskop (Sparganium erecta)
en Pijlkruid (Sagittaria sagittifolia), die vanaf toen alle andere planten schenen te domineren. Riet (Phragmites australis) was en is nog
steeds slechts lokaal abundant. De ondergedoken vegetatie bestond vooral uit verschillende soorten hoornbladen (Ceratophyllum spec.).
Deze zandwinningsput werd in 1953-54 gegraven om het lokale autosnelwegtalud op te hogen en ligt pal op de grens van het
transgressiegebied van de Dender, zodat het oostelijke deel zich nog bevindt in de alluviale vlakte en het westelijk deel toebehoort aan de
erosiewal. Hierdoor zijn oostelijk oevers vlak en de westelijke steil, ongeveer 10 meter met een helling van ca 70°. Het reservoir wordt
gevoed door kwelwater in het westelijke talud en heeft een zeer kleine afwatering naar de Dender, zonder dat het water van de rivier
ontvangt.
Tot het einde van de graafwerken was de Gatesvijver verbonden met de Dender door een breed kanaal, zodat dit mogelijk zorgde voor
een snelle kolonisatie van restpopulaties uit de Dender, en er zodoende reeds een zeer rijke libellenfauna aanwezig was bij de aanvang
van de onderzoeksperiode van DUMONT in 1957.
Reeds kort na de aanleg van deze plas werd het water door de nabijgelegen fabriek (Gates Europe NV, productie van rubberen
aandrijfslangen) gebruikt als koelwater. Dit leidde al vlug tot de afzetting van een fijne olielaag langs de oevers en op de bodem die
echter niet meteen een dramatisch effect had op het leven in en langs het water.
Deze afzetting en het feit dat de vijver in de daaropvolgende jaren druk bezocht werd door hengelaars leidde toch langzaam maar zeker
tot een verarming van de vegetatie in en rond het water. Zwanebloem en Egelskop werden door de jaren steeds schaarser en het Pijl-
kruid verdween zelfs volledig en ruimden plaats voor tal van andere soorten meer algemene oeverplanten.
10
Leefgebieden voor libellen