Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

In 2003 werd na een bodemonderzoek een ernstige historische
vervuiling van de waterbodem vastgesteld met zware metalen en
minerale oliën. In oktober 2008 startte men na overleg en in
samenspraak met de Natuurpuntafdeling Denerleeuw met de
saneringswerken.
Tijdens deze werken worden de oeverzones afgevlakt, de ver-
vuilde bodem afgedekt met een geotextiel (folie) en nadien van
een nieuwe, zuivere 40cm dikke grondlaag voorzien. Er werd
gekozen om geen grond van elders aan te voeren, maar hier-
voor een uitgraving te doen op het aanpalende perceel (WMD
22), zodat er dus een nieuwe, vrij grote, in diepte variërende poel
ontstaat tussen de Gatesvijver en de Dender.
Het effect van deze drastische ingreep in het landschap op de
waterhuishouding van omliggende percelen en het waterleven zal
in de komende jaren moeten blijken.
Specifiek voor libellen wordt er uitgekeken naar het effect op de
vrij grote populatie van de Watersnuffel (Enallagma cyathigerum),
die elders in het reservaat heel wat zeldzamer is (zie Soortbe-
spreking). Luchtfoto –op de voorgrond de Gatesvijver, links ervan het perceel WMD22 en
uiterst links de Dender.
3. De bomputten
De hevige bombardementen op het station van Denderleeuw in 1944 hadden voor het gebied geen ander blijvend effect dan de creatie
van een groot aantal nieuwe biotopen voor waterdieren en planten. Een deel van deze bomputten werden kort na hun ontstaan ver-
nietigd (zelfs na eerst te zijn opgevuld met huisvuil!), maar een aantal zijn nog in hun oorspronkelijke staat verspreid in het gebied te
vinden. Deze zijn na verloop van tijd zeer ondiep geworden en gedeeltelijk verlandt. De meeste vallen in de zomer dan ook volledig
droog. De overheersende vegetatie bestaat in deze putten uit Waterviolier (Hottonia palustris). De bomputten die door de eigenaars van
de percelen werden uitgediept en/of vergroot hebben een rijkere watervegetatie en bevatten permanent water, al kan de watertafel in zeer
droge zomers danig dalen. Ze zijn vaak in een boomrijke omgeving gelegen en dus in min of meerdere mate beschaduwd, maar
herbergen niettegenstaande een eigen libellenfauna.
4. Andere vijvers
Vanaf het begin van de jaren zestig werd een deel van de bomputten door grondeigenaars omgezet naar visvijvers of werden volledig
nieuwe vijvers gegraven, soms zelfs met bijbehorend weekendhuisje. Dit alles had een invloed op de waterhuishouding van de omgeving.
DUMONT was er zelf getuige van hoe een van zijn vaak bezochte bomputtensites op het Arendsveld (WMD 100-101) in 1967 totaal werd
veranderd door de eigenaars.
Het gebied bevat anno 2009 dan ook nog steeds een aantal van deze privé-vijvers, gegraven tussen begin van de jaren zestig en midden
van de jaren zeventig. De meeste zijn omheind en bijgevolg niet toegankelijk. Het spreekt vanzelf dat deze plaatsen slechts zelden
konden worden bezocht.
Nog vermeldenswaardig is de kleine, ondiepe depotvijver gelegen aan het einde van de Wellemeersenstraat (WMD 18). In oorsprong be-
vatte het perceel een voormalig woonhuisje met een tuinvijver, maar sinds het materiaaldepot van de plaatselijke Natuurpuntbeheers-
werkgroep er gevestigd is, en het dus vaker werd bezocht, werden er tal van libellenwaarnemingen gedaan.
De laatste jaren neemt de rietkraag echter steeds meer uitbreiding en zonder ingrijpen zal de vijver steeds verder verlanden.
5. Natte weiden en vloeiweiden
Het noordelijk deel van het gebied (gemeente Erembodegem-Aalst) bestaat uit oude vloeiweiden. De asymmetrie van de Dendervallei is
hier sterk geaccentueerd. Er is aan beide oevers een vrij abrupte overgang naar het hoger gelegen zandleemgebied. Op een enkele plek
is de zwakke oeverwal doorbroken en is er vanuit de graslanden een door het vee gebruikte drenkplaats in de Dender. Ondanks
overstromingen van de Dender wordt dit gedeelte van het reservaat hydrologisch vooral beïnvloed door stagnerend regenwater. Dit
gebeurt zeer frequent, waardoor dit open gebied een voor de regio belangrijke pleisterplaats is voor vogels. De bodem bestaat uit natte
alluviale klei en naar de oeverwal en valleiranden toe uit natte zandleemgronden.
Aanvankelijk ging het om vrij voedselrijke, natte graasweiden met een vrij soortenarme vegetatie, gedomineerd door Ruw beemdgras
(Poa trivialis) en bijkomende soorten als Pinksterbloem (Cardamine pratensis), Scherpe boterbloem (Ranunculus acris), Kamgras
(Cynosurus cristatus), Reukgras (Anthoxanthum odoratum) en Veldzuring (Rumex actosa).
Oorspronkelijk waren hierin sterk verlande poelen (vlasrootputten), greppels en natte depressies aanwezig met eerder een vegetatie van
Liesgras (Glyceria maxima) en Pitrus (Juncus effusus). De weilanden zijn geflankeerd door mesotrofe Elzenbroekbosjes die zijn ingeplant
met populier. Door het uitnemen van poelen en greppels, zonder echter hun oorspronkelijke drainerende functie te herstellen, werd er
voornamelijk in het voorjaar meer water opgehouden met een aanpalende plas-drassituatie, wat de avifauna sterk ten goede kwam.
Door een extensiever graasbeheer (seizoensbeweiding met Galloway-runderen) evolueerden gedeelten van de weiden steeds meer
naar een moerasvegetatie.
Door de langere aanwezigheid van water en structuurrijke vegetatie werd dit deel van het reservaat ook een steeds interessanter biotoop
voor libellen. Tijdens de periode 1996-2007 werden er niet minder dan 24 soorten waargenomen, waaronder Zuidelijke keizerlibel (Anax
parthenope).
11
Leefgebieden voor libellen