Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

Libellula quadrimaculata (Linnaeus, 1758)
Viervlek
Biotoop
De Viervlek kan worden aangetroffen aan allerlei stilstaande
wateren, waaronder vennen, plassen, laagveenmoerassen, hoog-
veen, veedrinkpoelen, (vis)vijvers en zelfs tuinvijvers.
De soort ontbreekt in stromend water en bij grote en diepe plassen
en heeft een voorkeur voor plassen met een goed ontwikkelde en
dichte waterplantenvegetatie. Zij kan zeer talrijk zijn bij vennen,
meestal wanneer deze een begin van verzuring vertonen.
Imago’s
Jonge imago’s houden zich bij voorkeur op in de nabijheid van het
voortplantingswater, waar ze zich voeden met kleine insecten.
Geslachtsrijpe mannetjes bezetten een zitpost en maken vluchten
over het water. Zij gedragen zich vrij agressief en verjagen niet
alleen soortgenoten maar ook andere libellen. De grootte van een
territorium is afhankelijk van de dichtheid aan mannetjes. De
paring gebeurt in de vlucht en duurt vrij kort (van enkele seconden
tot één minuut). Begeleid door het mannetje zet het vrouwtje de
eitjes af. Ze vliegt laag over het water en slaat herhaaldelijk met
de punt van het achterlijf op het water, hierbij per keer 20 tot 40
eieren afzettend. Vaak kiest ze hierbij open water in de buurt van
waterplanten.
Het mannetje vliegt boven haar en probeert indringers te weren.
Bij hoge dichtheden slaagt hij daar niet altijd in en paart het vrouw-
tje vaak met verschillende mannetjes na elkaar.
Biotoop van de larven
De larven leven tussen uiteenlopende substraten, maar bij voorkeur
tussen grove detritus. Dit verklaart vermoedelijk het succes
van de soort in verzuurde vennen, omdat daar vaak op de bodem
het dode plantenmateriaal zich ophoopt en nog nauwelijks wordt
Mannetje Viervlek - Foto Bruno De Bruyn
afgebroken.
De larven kunnen zich in één jaar ontwikkelen, maar meestal duurt
de levenscyclus twee of drie jaar.
Verbreidingsvermogen
De Viervlek is erg mobiel en in staat grote afstanden af te leggen,
waardoor het koloniseren van nieuwe biotopen geen enkel pro-
bleem is. Na het ontstaan van een nieuw biotoop kan de soort er
zich binnen het jaar vestigen.
Uit het verleden zijn van deze soort massale trekvluchten bekend,
van duizenden soms zelfs miljoenen individuen. Deze vluchten zijn
in West-Europa lang niet meer gezien, maar komen bijvoorbeeld
wel nog voor in Letland.
Vliegtijd
Tussen begin mei en half augustus, met een piek tussen eind mei
en half juli.
Gekende waarnemingen voor 1996
Door DUMONT tijdens zijn observatieperiode jaarlijks maar in
kleine aantallen waargenomen aan de grotere waterplassen en
bomputten. Alleen aan de Kleine zavelput was de soort iets
algemener. Een eigen waarneming dateert van juli 1984 aan de
Kleine zavelput (WMD 34).
Waarnemingen in de periode 1996-2007
Sinds 1999 regelmatig waargenomen en de laatste jaren steeds
frequenter, maar nooit in hoge aantallen. In de Wellemeersen blijkt
de voorkeur van de soort uit te gaan naar de kleine tot middelgrote
wateroppervlakken, waaronder ook beken en sloten en de kleinere
bomputten. Van deze soort werd paring, eiafzet waargenomen en
aan de kleine zavelput werden larvenhuidjes aangetroffen.
De soort is reeds vroeg in het seizoen aanwezig, maar er zijn
opvallend meer waarnemingen in het tweede en derde decade van
juli.
Bescherming
De Viervlek is één van de algemeenste libellen in ons land en is niet
bedreigd. Er dringen zich voor deze soort dan ook geen specifieke
beschermingsmaatregelen op.
Besluit
Een achteruitgang van de Viervlek in de Wellemeersen valt niet
direct af te leiden uit de gegevens die voorhanden zijn. Net als
vroeger blijkt ze nog op een aantal plaatsen voor te komen en
reproduceert zij zich in het gebied, zonder grote aantallen aan te
nemen.
76
Libellula quadrimaculata