Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

Platycnemis pennipes ( Pallas 1771)
Blauwe breedscheenjuffer
Biotoop
Een soort van langzaam stromende, zuurstofrijke beken, sloten en
kanalen. Daarnaast zijn ook populaties bekend van stilstaande
wateren, zoals grote plassen, grindafgravingen en visvijvers.
De soort wordt gezien als een indicator van zuurstofrijk water. De
meeste voortplantingsplaatsen zijn deels beschut door bomen en
struikgewas. De aanwezigheid van waterplanten is geen must,
maar heeft een positieve invloed op de populatiegrootte.
Imago’s
De imago’s jagen, overnachten en paren bij voorkeur in beschutte,
grazige vegetatie, vaak ver van het water. De mannetjes gaan
actief op zoek naar vrouwtjes in de vegetatie en bezetten dus geen
territoria. Pas wanneer de eieren bevrucht zijn, vliegt het paar in
tandem naar de waterkant. De eiafzet gebeurt in tandem, waarbij
het mannetje loodrecht op het halsschild van het vrouwtje staat.
Slechts zelden legt het vrouwtje de eitjes alleen af. Het vouwtje
verdwijnt bij het afzetten van de eitjes soms geheel onder water.
Biotoop van de larven
In stromend water bevinden de larven zich in de oeverzone tussen
waterplanten. In stilstaand water leven ze in en op de bodem. In
wateren met vis zijn de larven minder beweeglijk en verbergen ze
zich meer dan in wateren zonder vis (JOHNSON, 1991).
Vliegtijd
Van mei tot in augustus (hoofdvliegtijd midden juni tot eind juli).
Verbreidingsvermogen
Vergeleken met andere juffers is de Blauwe breedscheenjuffer een
Mannetje Blauwe breedscheenjuffer Foto Joost Mertens
zeer mobiele soort die zich gemakkelijk verspreid langs lijnvormige
landschapselementen zoals kanalen (MARTENS, 1996, VAN NOORD-
WIJK, 1978).
Gekende waarnemingen voor 1996
Over de gehele periode 1957-1969 door DUMONT waargenomen.
De soort was abundant aan de Kleine Zavelput (WMD34) en werd
regelmatig waargenomen aan de Grote Zavelput (WMD156).
Eerder zeldzaam was zij aan de Mannekesput (WMD147).
Alhoewel het voorkomen van deze soort in vijvers niet uitzonder-
lijk is, vond DUMONT het toch eerder ongewoon dat de soort een
dergelijke populatiegrootte kon ontwikkelen op de drie middelgrote
vijvers. Hij opperde zelfs dat de soort eerder toevallig in het gebied
was terechtgekomen en de hele populatie kon afstammen van één
geïmporteerd wijfje (meegekomen met een trein). De soort slaag-
de er echter tijdens zijn observatieperiode niet in de Gatesvijver te
koloniseren, hoewel hij veel vers uitgeslopen imago’s aantrof langs
de spoorwegtaluds op honderden meter van de vijvers.
Waarnemingen in de periode 1996-2007
Van de Blauwe breedscheenjuffer werden slechts twee zwervende
mannetjes waargenomen op 25/07/2001 niet toevallig langs de
Dender (WMD23).
De soort is in Vlaanderen vooral talrijk in de provincies Antwerpen
en in de Limburgse kempen. Elders is ze slechts plaatselijk alge-
meen.
Bescherming
Gezien de voortgaande verbetering van de waterkwaliteit in
Vlaanderen ligt het in de lijn van de verwachtingen dat deze soort
zich in de komende jaren verder zal kunnen uitbreiden. De soort is
dan gebaat bij een gefaseerd schonen van beken en kanalen en
een gefaseerd maaien van de oevers (uitwijkmogelijkheden voor
larven en imago’s).
Besluit
Uit de huidige waarnemingen blijkt dat de Blauwe breedscheenjuf-
fer volledig is verdwenen van de vroegere voortplantingsplaatsen.
Wanneer de soort precies verdween kon niet worden achterhaald.
De oorzaak kan tweeërlei zijn, de vijvers in kwestie werden in de
jaren volgend op Dumonts’ onderzoek omgezet tot vrij intensief
beviste visvijvers, ofwel werd de concurrentie van andere soorten
te groot. Het is echter niet uitgesloten dat de soort zich na verloop
van tijd opnieuw vestigt.
32
Platycnemis pennipes