Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

4. Op zoek naar libellen.
Algemeen
Libellen (Odonata) hebben werkelijk alles mee om bij de insectenliefhebber populair te zijn :
-zij zijn in tegenstelling tot vele andere insecten vrij groot van stuk.
De uiterste afmetingen van de Europese soorten gaan van 2cm bij de Dwergjuffer (Nehalennia speciosa ) tot 8,5cm bij de Gewo-
ne bronlibel (Cordulegaster boltonii). De vleugelwijdte varieert van 2,5 cm bij de Dwergjuffer tot 10,5 cm bij de Grote Keizerlibel
(Anax imperator).
-zij zijn een kleine insectenorde.
In België zijn er “slechts” 69 soorten beschreven, in Europa 130 ( ter vergelijking : in België zijn er 2.405 soorten vlinders bekend!).
Men kan dus in een korte tijd gemakkelijk een groot aantal soorten leren kennen.
-zij zijn als insectengroep gemakkelijk te herkennen aan het slanke achterlijf en de lange vleugels.
Verwarring met andere insecten is vrijwel uitgesloten. Enkel enkele Netvleugeligen (Neuroptera), zoals de Bastaardlibellen (Ascal-
phidae) of bepaalde Mierenleeuwen (Myrmeleontidae) lijken wat op libellen, maar hebben echter allen lange antennen.
-de meeste libellen zijn ook opvallend gekleurd, wat de herkenning in het veld vereenvoudigt.
In de insectenorde Odonata zijn er twee onderordes, de Zygoptera of de gelijkvleugeligen en de Anisoptera of ongelijkvleugeligen.
De eerste worden gemeenzaam juffers genoemd, de tweede “echte” libellen. Ook tussen deze twee onderordes is het verschil
duidelijk en snel in het veld te onderscheiden.
Bij juffers zijn de voor -en achtervleugels zo goed als gelijk van vorm. In rust houden ze hun vleugels boven het achterlijf tegen
elkaar, of zoals bij de pantserjuffers half gespreid.
“Echte” libellen zijn forser, de voor -en achtervleugels verschillen duidelijk : de achtervleugels zijn aan de basis veel breder dan de
voorvleugels en worden gespreid boven het lichaam gehouden.
Het aantal soorten in een gebied zoals de Wellemeersen is overzichtelijk klein en het is goed mogelijk binnen enkele seizoenen
vrijwel alle soorten te leren kennen. Voor wie echter nog weinig ervaring heeft , is het handig de libellen te vangen voor determinatie.
Diverse tabellen en veldgidsen kunnen vervolgens helpen bij het op naam brengen van libellen. Na wat oefening is dit niet meer
nodig en kunnen libellen met behulp van een verrekijker geïdentificeerd worden.
Libellen determineren, herkennen en vangen
Determineren
Libellen zijn onder meer te herkennen aan hun kleuren, teke-
ning, formaat en de vorm van hun achterlijfaanhangsels. Het
biotoop en de tijd van het jaar geven extra zekerheid over de
juistheid van de determinatie, maar zijn zeker niet altijd door-
slaggevend. Er is heden ten dage echter een overweldigend
aanbod aan informatie te vinden over libellen en een aantal
uitstekende determinatiewerken voor imago’s, voor larven en
larvenhuidjes beschikbaar met tekeningen, kleurenplaten en
foto’s( zie hoofdstuk Geraadpleegde literatuur), zodat iedere
libel mits wat doorzetting op naam kan worden gebracht.
In het veld is het aan te raden zowel een derterminatietabel als
een fotogids te gebruiken. De determinatie aan de hand van
een tabel geeft de betrouwbaarste resultaten en kan dan ver-
volgens met een fotogids gecontroleerd worden.
Vangst en herkenning van imago’s en larven.
Op jacht naar heidelibellen op WMD 39 – Foto Joost Mertens
Bij sommige soorten zijn de kenmerken zo subtiel of zijn de individuen zo beweeglijk, dat vangen noodzakelijk is voor een goede
determinatie. In de hand kan een libel pas echt goed bekeken worden en zeker voor beginnende waarnemers is vangen met een
insectennet aan te raden.
Het vangen van libellen vereist enige handigheid. Libellen kunnen goed zien en blijven vaak ver van de oever. Vliegende libellen
kunnen het best van achteren benaderd worden, aangezien het gezichtsvermogen vanuit deze hoek het kleinst is. Libellen die in de
vegetatie zitten kunnen van bovenaf gevangen worden.
Voor het vangen van libellen wordt dan ook een grotere variant van het klassieke insectennet gebruikt. De steel moet minimaal 50
cm lang zijn, maar liefst langer en uitschuifbaar en bestaan uit een stevig maar niet te zwaar materiaal. Hieraan wordt een ronde
13
Op zoek naar libellen