Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

5. Methodiek en algemene resultaten
Oorsprong van de gegevens
Algemeen
De gegevens die voor het opstellen van dit rapport werden gebruikt zijn voor het grootste deel zichtwaarnemingen, genoteerd door
de medewerkers aan de observatie. Aan het eind van het libellenseizoen van ieder jaar werden de gegevens opgevraagd en in
een eigen databank bijgehouden. De gegevens werden ook jaarlijks gepubliceerd in het jaarverslag van de afdeling Denderleeuw
van de toenmalige VZW Natuurreservaten, later Natuurpunt en overgemaakt aan de libellenwerkgroep Gomphus.
Aan de waarnemer werden volgende gegevens gevraagd : soortnaam, aantal (globaal of zo mogelijk gesplitst in mannetjes en wijf-
jes), waarnemingsdatum, plaatsbepaling, speciale gedragingen (paring, eiafzet…), en de naam van de waarnemer.
Ook gegevens betreffende gevonden larven en exuvia werden nauwkeurig bijgehouden.
Soortbepaling
De determinatie van libellen in het veld is in tegenstelling tot veel andere insecten relatief gemakkelijk en is vergelijkbaar met vogels
kijken. Met een behulp van een verrekijker is het in de meeste gevallen mogelijk de soort goed te herkennen.
Waar dit nodig bleek, werd de soort gevangen en op naam gebracht aan de hand van een of meerdere determinatiewerk(en).
Plaatsbepaling
Voor de plaatsbepaling werd een voor inventarisatiedoeleinden reeds bestaande indeling van het natuurgebied in 184, in het veld
duidelijk herkenbare inventarisatieblokken, behouden (Fig. 2). Deze inventarisatieblokken vallen ruimweg binnen volgende Km-
hokken : UTM ES7439 - ES7440 - ES7441 en ES7539. Gezien de meeste medewerkers het gebied kennen als hun broekzak,
vormde dit weinig problemen. Toch werd bij iets meer dan 8 % (141) van de waarnemingen geen inventarisatieblok vermeld; 25
hiervan betroffen waarnemingen aan de Dender, waarbij de waarnemer vergat het blok te noteren vanwaar hij de waarneming
deed. Deze waarnemingen werden ingegeven in de databank als “onbepaald”, en konden dus niet worden gebruikt om de
verspreidingskaartjes per soort te vervolledigen.
Tijdsbepaling
In tegenstelling tot de gegevens betreffende de plaatsbepaling was er geen enkele waarneming zonder exacte datum. Dit gaf de
mogelijkheid een fenologiegrafiek op te maken die per decade een overzicht geeft van de vliegtijd van de imago’s van iedere soort
in het gebied.
Aantallen
Bij iedere waarneming werd gevraagd het aantal waargenomen individuen op te geven, globaal of zo mogelijk gesplitst in
mannetjes en wijfjes. Vooral de eerste jaren van de waarnemingen werd hier tegen gezondigd. Onbepaalde vermeldingen als
“algemeen” en “massaal” duidden op bijzonder grote aantallen, maar een echte telling ontbrak.
Toch is het aan de hand van de bekomen gegevens over de gehele observatieperiode mogelijk van de meeste soorten na te gaan
of er zich grote schommelingen in de populatie hebben voorgedaan.
Juistheid van de gegevens
Gezien het grootste gedeelte van de verzamelde gegevens uit visuele waarnemingen in het veld bestond, kan deze manier van
inventariseren voor sommigen onbetrouwbaar lijken. Toch leek deze methode de meest gerechtvaardigde, omdat :
-het opnemen van Odonata in een verzameling niet alleen niet meer van deze tijd is, maar ook een tijdrovend werk dat maar wei-
nig voldoening geeft onder meer door de verkleuring van gedroogde specimen. Ook een verzameling op alcohol geeft niet het ge-
wenste resultaat.
-alle libellen in Vlaanderen volledige bescherming genieten en bijgevolg dus ook niet mogen worden gevangen. Tijdens de eerste
jaren van de observatieperiode werd dan ook bij de Administratie Milieu, Natuur en Landinrichting - Afdeling Natuur van de Vlaam-
se Gemeenschap een vergunning voor het vangen aangevraagd. Later werd de inventarisatie d.m.v. vangst van een aantal dier-
soorten opgenomen in de beheersplannen.
-de determinatie van libellen in het veld zoals reeds vermeld vrij gemakkelijk is en determinatie op afstand met een verrekijker mo-
gelijk is. Gezien een groot gedeelte van de medewerkers aan de observatie ook notoire vogelkijkers zijn, was een verrekijker van
goede kwaliteit steeds bij de hand.
Wanneer een zichtwaarneming echter ernstig in twijfel werd getrokken, werd binnen een zo kort mogelijke tijd (meestal reeds ’s
anderendaags) een herbezoek gedaan met vangstmateriaal om de waarneming te kunnen bevestigen. Waar mogelijk werden dan
enkele foto’s genomen. Op deze manier werden tal van waarnemingen bevestigd of juist helemaal niet.
15
Methodiek en algemene resultaten