Libellen in de Wellemeersen - Natuurpunt

Sympetrum flaveolum (Linnaeus, 1758)
Geelvlekheidelibel
Biotoop
De Geelvlekheidelibel is te vinden bij vrijwel elk type stilstaand
water van allerlei grootte en aard. Zeer voedselrijke en onbegroei-
de milieus worden vaak gemeden. Bij de voortplantingswateren is
er meestal een brede gordel van vegetatie van onder andere
zeggen (Carex ssp.), russen (Juncus ssp.), biezen (Scirpus ssp.) of
ook paardenstaart (Equisetum). De voorkeur gaat hierbij uit naar
ondiepe, snel opwarmende plassen met een sterk wisselende
waterstand. Deze plassen vallen tijdens de zomer meestal droog.
Ook in drassige graslanden vindt voortplanting plaats.
Imago’s
Vers uitgeslopen imago’s verspreiden zich naar allerlei zonnige
plekjes om daar geslachtsrijp te worden. In dit stadium worden
soms grote trekvluchten gemaakt, met honderden individuen
samen. Het voortplantingsgedrag van de Geelvlekheidelibel is
vergelijkbaar met dat van andere heidelibellen. Mannetjes bezetten
een zitplaats bij water en wachten op vrouwtjes. De paring vindt
plaats in de omringende vegetatie en duurt vaak een halfuur. De
eiafzet vangt aanvankelijk in tandem aan, waarbij het vrouwtje met
herhaalde dippende bewegingen de eieren afzet. Als het mannetje
loslaat gaat het vrouwtje alleen door, waarbij hij haar vliegend of
zittend bewaakt.
De eieren worden gewoonlijk afgezet op natte plekken, droog ge-
vallen oevers en modder, vaak in lage, halfopen vegetatie.
Dergelijke plekken staan ’s zomers droog en komen pas in de win-
ter onder water te staan.
Biotoop van de larven
De levenscyclus is eenjarig. De larven komen in het voorjaar uit
het ei en kunnen zich binnen twee maanden ontwikkelen. Zij leven
tussen de waterplanten.
Vliegtijd
Door hun snelle ontwikkeling kunnen de larven al vroeg uitsluipen.
De eerste imago’s worden soms al in mei en begin juni gevonden,
wat heel vroeg is voor een heidelibel. De meeste verschijnen voor-
al in augustus.
Verbreidingsvermogen
Zowel in België, als in de rest van Europa fluctueert de aanwezig-
Mannetje Geelvlekheidelibel - Foto Henk Wallays
heid van Sympetrum flaveolum in de tijd. De soort wordt bepaalde
jaren talrijk, neemt dan af om bijna volledig te verdwijnen, en wordt
dan terug vrij algemeen waargenomen. Vermoedelijk komen die
toename overeen met kolonisatiegolven van dieren uit Oost-
Europa.
In 1995 vond zo’n kolonisatie plaats, toen in juli door een oostelijke
stroming een ware invasie van heidelibellen op gang kwam. In
deze zwermen vlogen ook individuen mee van Sympetrum danae,
Sympetrum sanguineum en Sympetrum vulgatum. Na dergelijke
invasies volgen doorgaans vestigingen op nieuwe locaties. De
afname nadien zou te wijten kunnen zijn aan het geringe
voortplantingssucces waardoor populaties in België zich op veel
plaatsen niet in stand kunnen houden.
Gekende waarnemingen voor 1996
Tijdens de observatieperiode van DUMONT varieerde de aanwe-
zigheid van Sympetrum flaveolum sterk. Zij was algemeen in
1958-1959 en verdween nadien 9 jaar om dan weer te verschijnen
op het einde van de waarnemingsperiode in 1969-1970.
De waarnemingen situeerden zich steeds aan of in de omgeving
van de bomputten op het Arendsveld (WMD 101).
DUMONT stelde tevens vast dat in jaren dat Sympetrum flaveolum
talrijk is, Sympetrum striolatum schaarser is. Dit hangt vermoede-
lijk samen met de verschillende trekrichtingen van beide soorten;
Sympetrum flaveolum komt uit het oosten, Sympetrum striolatum
uit het zuiden.
Waarnemingen in de periode 1996-2007
In 1996, 2000, 2001, 2004 en 2007 werden geen waarnemingen
van de Geelvlekheidelibel opgetekend en slechts kleine aantallen
in 1998 en 2002. De overige jaren was ze algemeen en werd
eiafzet en paring vastgesteld, evenals uitsluipende individuen.
Uit de vindplaatsen blijkt duidelijk de voorkeur van deze soort voor
kleine, droogvallende plassen en drassige weiden.
De wisselwerking tussen de aantallen van striolatum en flaveolum
is ook nu vrij duidelijk af te lezen uit de waarnemingen.
De piek van de vliegperiode in de Wellemeersen ligt tussen het
laatste decade van juli en het eerste decade van september.
Bescherming
De Geelvlekheidelibel is een soort die leeft op de overgang van nat
naar droog. Verdroging, kanalisatie en drainage verkleinen het
aanbod aan drassige biotopen en vormen een bedreiging. Ook
eutrofiëring heeft waarschijnlijk een negatief effect.
Besluit
De aanwezigheid van Sympetrum flaveolum fluctueert in de tijd.
De soort wordt bepaalde jaren talrijk, neemt dan af om daarna
bijna volledig te verdwijnen, en wordt dan opeens terug vrij
algemeen waargenomen. Na een invasie uit Oost-Europa volgt
doorgaans een afname die zou te wijten kunnen zijn aan het
geringe voortplantingssucces waardoor populaties in België zich op
veel plaatsen niet in stand kunnen houden. Dit is in de
Wellemeersen niet anders. De voorkeur van deze soort gaat in het
reservaat uit naar kleine, droogvallende plassen en drassige
weiden.
86
Sympetrum flaveolum