Integrale Tekst - Onderwijsraad

competenties zijn meer dan alleen het doel, ze zijn ook een onderwijsmiddel (zie ook
Onderwijsraad, 2003c).
De geschetste ontwikkelingen hebben vanzelfsprekend grote gevolgen voor de rol en de
taak van de leraar. Allereerst dient de leraar te beschikken over (nieuwe) competenties
om met gebruikmaking van nieuwe inzichten en technieken eigentijds onderwijs te verzorgen.
Aan de veranderende rol van leraar onderscheidt de raad twee samenhangende
aspecten (zie ook Onderwijsraad, 2003a). Niet alleen wordt de context breder door taaken
functieverbreding, maar ook functioneert de leraar meer en meer in teamverband. Wat
betreft het eerste aspect (verbreding) gaat het niet uitsluitend meer om kennisoverdracht.
Hij vervult in toenemende mate nieuwe rollen die passen bij het concept van integraal
onderwijs, waarbij de leerling vaker een actieve rol vervult. De groep komt centraal te
staan en daarmee ook de rol van het onderwijs bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld
sociale competenties.
Het tweede aspect betreft het functioneren in een team. De leraar staat steeds minder
alleen in de uitvoering van zijn taken. Steeds vaker is hij in het kader van functiedifferentiatie
teamwerker in een gevarieerd samengesteld team van onderwijsprofessionals.
In het laatste Onderwijsverslag wordt dit beeld bevestigd.
(Inspectie van het Onderwijs, 2003a).
De toename van functiedifferentiatie betekent voor de leraar dat hij meer samen met
collega’s werkt: met andere onderwijsgevenden, maar ook met andere professionals
binnen de school (remedial teachers, klassenassistenten, systeemmedewerkers,
coördinatoren) en daarbuiten (sportcoaches, buurthuiswerkers, praktijkopleiders, sociaalpedagogische
begeleiders, enzovoort) 13 . De leraar moet daarom bereid en in staat zijn om
in een team met andere soorten professionals te werken.
Deze veranderingen vragen veel van leraren, maar kunnen tegelijkertijd verdieping of
specialisatie in het beroep brengen. Dat kan weer leiden tot opwaardering en professionalisering
van het beroep (Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt, 2001).
Samenvattend kan worden opgemerkt dat de veranderingen in het onderwijs, onder meer
in reactie op de geschetste maatschappelijke ontwikkelingen, gevolgen hebben voor de
positie en taakopvatting van leraren en ander onderwijspersoneel. De overheid bemoeit
zich daar (mede vanwege haar grondwettelijke verantwoordelijkheid voor het onderzoek
naar de bekwaamheid: artikel 23, lid 2) nadrukkelijk mee. In de afgelopen jaren hebben
scholen en instellingen echter als gevolg van deregulering en autonomievergroting steeds
meer ruimte gekregen om zich als moderne arbeidsorganisaties in te richten. De volgende
paragraaf gaat over de veranderde relatie tussen de overheid en het onderwijs.
2.1.2 Veranderde sturing door de overheid
In de afgelopen decennia is de rol van de overheid ten aanzien van het onderwijs sterk
veranderd. Er is sprake van nieuwe sturingsvormen en samenwerking met andere actoren,
zoals het bedrijfsleven, beroepsgroepen en andere maatschappelijke sectoren. Vermindering
van wet- en regelgeving (deregulering) en decentralisatie van beleid hebben
geleid tot vergroting van de autonomie van scholen en instellingen. Scholen en instel-
13 Zo hebben negen van de tien basisscholen coördinatoren voor de onderbouw, heeft bijna elke school een interne begeleider en
heeft ruim de helft van de scholen een ict-coördinator (Inspectie van het Onderwijs, 2003a).
24 Onderwijsraad, oktober 2003