Integrale Tekst - Onderwijsraad

evoegdheden (leraar basisonderwijs, tweedegraadsleraar voortgezet onderwijs en bvesector,
eerstegraadsleraar voortgezet onderwijs)? Een inventarisatie van bestaande beroepen
en functies dient zoals gezegd vooraf te gaan aan het definitief vaststellen om welke
nieuwe kwalificaties het precies gaat en welke competenties daarbij van belang zijn.
Wanneer dit gebeurd is en de formele kwalificaties eenmaal vertaald zijn in bekwaamheden
(competenties), wordt het voor instellingen mogelijk hun opleidingenaanbod zodanig
te herstructureren dat er voor iedere kwalificatie een opleiding bestaat.
Gelet op de introductie van de accreditatiewetgeving, wordt het ook voor andere
organisaties dan de traditionele lerarenopleidingen mogelijk om opleidingen op hboniveau
te ontwikkelen en aan te bieden, gericht op sommige of alle nieuwe kwalificaties.
Voor de ondersteunende onderwijsberoepen, nu omschreven in twee categorieën (onderwijsassistent
en leraarondersteuner), geldt binnen mogelijkheid I dat formele kwalificaties
vastgelegd en verwoord worden in bekwaamheden. Deze bekwaamheden zijn vervolgens
richtinggevend voor de inrichting van de desbetreffende opleidingen. Dit betekent dat
met het behalen van een mbo-diploma of een (verkort) hbo-getuigschrift toegang wordt
verkregen tot die beroepen.
Op dit moment voorziet het bestaande opleidingsstelsel niet in een opleidingenaanbod
voor alle kwalificatieniveaus. Zo ontbreekt in het stelsel een opleiding tussen het niveau
van de onderwijsassistent (mbo) en de leraar (hbo). Voor onderwijsassistenten die de
ambitie hebben door te stromen, maar voor wie de stap van het mbo naar de hbolerarenopleiding
te groot is, zou een ‘tussenopleiding’ (mbo-plus of kort-hbo) 27 uitkomst
kunnen bieden.
Wanneer uit de inventarisatie in het onderwijsveld blijkt dat twee categorieën onvoldoende
zijn om te beschrijven welke onderwijsondersteuners er zijn, betekent dit dat er
nog meer formele kwalificaties voor onderwijsondersteuners nodig zijn. Instellingen zullen
in dat geval verschillende opleidingen voor onderwijsondersteunende functies naast
elkaar moeten aanbieden. Het is dan mogelijk voor de opleidingen een gezamenlijke
basis te leggen (gezamenlijk eerste jaar bijvoorbeeld), maar uiteindelijk zullen er meer
gespecialiseerde diploma’s uitgereikt moeten worden, op verschillende niveaus. Hoewel
samenwerking tussen opleidingen dan voor de hand lijkt te liggen, zal er binnen de huidige
bekostigingssystematiek en de accreditatiewetgeving in het hoger onderwijs eerder
sprake zijn van concurrentie tussen instellingen. Het is dan niet ondenkbaar dat hbo en
universitaire opleidingen (pabo’s, lerarenopleidingen, nieuwe aanbieders) ieder hun eigen
opleiding zullen gaan ontwikkelen en in de markt proberen te zetten.
Samenwerking onderwijsveld en opleidingen?
Samenwerking tussen scholen en opleidingen is in deze structuur mogelijk. Met het vastleggen
van bekwaamheden voor de verschillende kwalificatieniveaus komen scholen en
instellingen in de positie dat zij meer invloed kunnen krijgen op de inhoud van de
lerarenopleidingen. De bekwaamheden fungeren in feite als een instrument waarmee de
samenwerking tussen scholen en opleidingen verder kan worden vormgegeven. Het geeft
27 Er is wel een traject kort-hbo geweest, maar dit wordt als zelfstandige entiteit binnen het hoger onderwijs afgebouwd. Het is
nog niet duidelijk of er een kortdurend hogeronderwijsprogramma in het hbo wordt opgenomen, dat moet leiden tot een
opstap naar het niveau van bachelor. Het kort-hbo zal in dit geval niet leiden tot een nationaal erkend diploma/getuigschrift
(Klarus et al., 2003).
52 Onderwijsraad, oktober 2003