Integrale Tekst - Onderwijsraad

• de kwalificaties en competentieprofielen vertonen een heldere samenhang die
herkend wordt door betrokkenen in de onderwijspraktijk en het opleidingsstelsel;
• de kwalificatiestructuur biedt een helder overzicht van de instroom-,
doorstroom- en uitstroommomenten;
• de verschillende opleidingen hebben transparante instroomeisen; en
• evc-procedures en andere instrumenten (portfolio’s, assessments en dergelijke)
worden helder gehanteerd.
3 Flexibel
Een kwalificatiestructuur en het opleidingsstelsel zijn flexibel als ze voldoende differentiatiemogelijkheden
omvatten, zowel horizontaal (per onderwijssector) als verticaal. De
differentiaties moeten niet te fijnmazig zijn om versnippering, onoverzichtelijkheid en
afname van inhoudelijke samenhang te voorkomen. Hiermee wordt tegemoet gekomen
aan de behoefte van scholen aan een gevarieerd aanbod van competenties van leraren en
ander onderwijspersoneel (zie ook Onderwijsraad, 2003a).
Daarnaast moeten de kwalificatiestructuur en het opleidingsstelsel flexibel zijn in de zin
dat ze snel aangepast kunnen worden als reactie op veranderende personele behoeften in
de onderwijspraktijk. Dat betekent dat de competenties/bekwaamheden in de kwalificatiestructuur
periodiek (iedere vijf jaar) moeten worden herzien op basis van actuele
ontwikkelingen in personele behoeften binnen het onderwijs. De procedure hiervoor
moet zo min mogelijke bureaucratische kenmerken vertonen, zodat aanpassingen snel
gerealiseerd kunnen worden.
Een flexibel opleidingsstelsel biedt opleidingstrajecten aan, die aansluiten op de behoeften
van de markt (onderwijsveld en deelnemers/studenten). Dit vereist een vraaggerichte
werkwijze. Dat wil in elk geval zeggen dat het opleidingsstelsel moet voorzien in competenties
voor starters én doorstromers. Daarnaast dient het stelsel van opleidingen voldoende
variatie in opleidingstrajecten te kennen (waaronder duale trajecten en mogelijkheden
tot opleiden in de school), zodat verschillende wegen leiden naar de kwalificaties.
Een flexibel opleidingsstelsel voorziet verder in een breed pakket aan competenties:
vakinhoudelijke, didactische, bestuurlijk-organisatorische, strategische, sociaal-communicatieve,
normatief-culturele, leer- en vormingscompetenties 22 . Kortom: het opleidingsstelsel
moet zowel kwalificerend zijn wat betreft de benodigde vakkennis als voor wat
betreft de (vak)didactische of beroepsvaardigheden. Dit wil niet zeggen dat iedere
opleiding evenveel aandacht moet besteden aan alle competenties, maar wel dat alle
competenties binnen het opleidingsstelsel als geheel aan bod komen.
Samenvattend dienen een kwalificatiestructuur en het opleidingsstelsel om flexibel te
zijn:
• een zodanige horizontale (per onderwijssector) en verticale differentiatie te kennen,
dat het stelsel voldoende mogelijkheden biedt voor doorstroom tussen verschillende
onderwijsberoepen en van het onderwijs naar verwante beroepssectoren;
22 Aangesloten wordt bij de competenties die de Adviescommissie Onderwijs-Arbeidsmarkt (ACOA) in 1999 heeft gepubliceerd.
Deze indeling is later door de Onderwijsraad (2002) overgenomen. Klarus et al. (2003) hanteren dezelfde set van competenties.
Het SBL gebruikt ongeveer dezelfde competentiegebieden, maar benoemt deze op een iets andere manier.
Een kwalificatiestructuur voor het onderwijs
39