Integrale Tekst - Onderwijsraad

2.1.3. Beleidsontwikkelingen rond de leraar
Vitaal leraarschap is essentieel voor goed onderwijs. Maar hoe vitaal is het leraarschap
vandaag en hoe zou het leraarschap er morgen uit moeten zien? Op 8 november 1991
installeerde de toenmalige staatssecretaris Wallage de Commissie Toekomst Leraarschap
(commissie-van Es) om zich over deze fundamentele vragen te buigen. Na het verschijnen
van het advies Een beroep met perspectief (1993) van deze commissie, bracht het kabinet
in 1993 de beleidsreactie Vitaal leraarschap uit. Centraal in het advies van de commissie
staat de ontwikkeling van de school tot een professionele organisatie met een eigen
onderwijskundig en personeelsbeleid, waarin keuzes worden gemaakt over de inrichting
van het onderwijsproces en de verdeling van taken en functies. De beleidsreactie onderschrijft
de visie van de commissie. Wel wordt extra aandacht gevraagd voor het vakmanschap
van leraren: hun vermogen om onderwijs te geven aan leerlingen, rekening houdend
met allerlei maatschappelijke ontwikkelingen. Daarnaast stelt de beleidsreactie ook
voor om een nieuw evenwicht van verantwoordelijkheden voor het leraarschap tussen de
overheid en de instellingen tot stand te brengen. Dit laatste sluit niet aan bij de opvatting
van de commissie, die de verantwoordelijkheden ten aanzien van het leraarschap vooral
neer wil leggen bij de school.
Met het advies van de Commissie Toekomst Leraarschap is veel in gang gezet. In vervolg
op de aanbevelingen van de commissie en de kabinetsreactie zijn begin jaren negentig,
binnen het zogenoemde Schevenings Beraad over de Bestuurlijke Vernieuwing, tussen
overheid en onderwijsveld afspraken gemaakt over de richting waarin nieuwe bestuurlijke
verhoudingen in het onderwijs zich moeten ontwikkelen (Ministerie van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschappen, 1994). Het uitgangspunt is dat de toetssteen voor de
bestuurlijke verhoudingen in het onderwijs de kwaliteit van het onderwijs zelf moet zijn,
binnen de kaders van het grondwettelijk bestel. De volgende lijnen werden uitgezet:
• verduidelijking van verantwoordelijkheden voor onderwijs met een duidelijke
verschuiving van het accent naar de school;
• meer bevoegdheden voor de school om een eigen beleid te voeren op
personeel, financieel en materieel gebied; en
• versterking van het samenspel van de school met haar omgeving.
Met deze uitspraken is de basis gelegd voor een verdergaand proces van deregulering en
autonomievergroting.
In de eerste nota die vervolgens werd uitgewerkt, staat het kwaliteitsbeleid op de
scholen centraal (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 1995). Deze nota
handelt over de veranderde verantwoordelijkheden en de daarbij behorende processen
binnen de school. In de afgelopen jaren zijn in het overheidsbeleid, maar ook door de
scholen zelf, stappen gezet om scholen te stimuleren zich te ontwikkelen tot professionele
organisaties. Scholen hebben meer mogelijkheden gekregen eigen beleid te
voeren. Er is bijvoorbeeld in het kader van de CAO’s ruimte gemaakt voor het voeren
van een eigen personeelsbeleid.
Een meer recente nota De school centraal. Verdere versterking van de school in de educatieve
infrastructuur (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, 2002c) schetst
een verder toekomstbeeld, waarin de school en de kwaliteit van het onderwijs centraal
staan. Deze nota schetst de positie van de school als professionele organisatie in de toekomstige
educatieve infrastructuur. De vraag van de school staat centraal. Voorwaarde is
26 Onderwijsraad, oktober 2003