Integrale Tekst - Onderwijsraad

leraren en instructeurs. In de bve-sector werkt men steeds meer met onderwijsvormen
als opdrachtgestuurd (probleemgestuurd) leren, waarbij leerlingen in groepen samenwerken
aan opdrachten uit de beroepspraktijk. In deze werkvorm neemt de leerling zelf
veel van de taken over die de leraar vroeger voor hem regelde, zoals de planning van het
werk, procesevaluatie en bijsturing en soms zelfs de toetsing van het resultaat (leerlingen
toetsen in dat geval elkaars werk). Door de nieuwe onderwijsvormen ontstaat
behoefte aan procesbegeleiders, tutoren, communicatiedocenten, praktijkopleiders,
enzovoort: functionarissen die onder verantwoordelijkheid van de leraar bepaalde
begeleidingstaken uitvoeren.
Leraar (leraar-bachelor)
De leraar vormt binnen alle onderwijssectoren de kern van het team van onderwijsgevenden.
Hij is verantwoordelijk voor de organisatie van het gehele onderwijsleerproces
en de dagelijkse begeleiding van leerlingen. Hij heeft tot taak het leerproces van leerlingen
goed in te richten. Dit doet hij op basis van zijn kennis over leerprocessen, door
het observeren van leerprocessen en het voortdurend reflecteren op het effect van zijn
eigen handelen op het leren van leerlingen (Kok, 2003). Om dit alles te bereiken, werkt
de leraar samen met collega’s en anderen. De leraar is daarnaast medeverantwoordelijk
voor het pedagogische en didactische klimaat op de school waar hij werkt en voor een
goede onderlinge samenwerking met collega’s. Hij denkt binnen de schoolorganisatie
mee over kwaliteitsvernieuwingen in de organisatie en over opzet en uitvoering van het
onderwijs. Ook is de leraar verantwoordelijk voor een goede samenwerking met personen
(ouders en anderen) en instellingen in de omgeving van de school. Ten slotte heeft
de leraar de verantwoordelijkheid zich te blijven ontwikkelen (Samenwerkingsorgaan
Beroepskwaliteit Leraren, 2002).
Binnen het lerarenberoep zijn momenteel verschillende vormen van (horizontale) differentiatie
aan te wijzen. Zo is in het primair onderwijs het besef gegroeid dat het niet reëel is
te veronderstellen dat een leraar even goed lesgeeft in alle vakken. Waar de interesse en
competenties van de ene leraar vooral op het gebied van taalverwerving liggen, zal de
ander uitblinken in rekenen, en een volgende in muziek. We zien hierdoor in het primair
onderwijs een ontwikkeling naar vakleerkrachten. Zowel in het primair onderwijs als in
het voortgezet onderwijs is ook een beweging gaande in tegenovergestelde richting. Het
onderwijs is, met name in de onderbouw van het voortgezet onderwijs, steeds minder
vakgericht en meer gericht op het bijbrengen van brede basiskennis en vaardigheden.
Vakken worden samengevoegd tot bredere leergebieden zoals natuurwetenschappen
(scheikunde, natuurkunde, biologie). Dit heeft consequenties voor het lerarenberoep.
De behoefte groeit aan leraren die breed inzetbaar zijn en die verschillende vakken in
samenhang met elkaar kunnen brengen. Binnen het vmbo groeit bovendien de vraag naar
leraren die onderwijs kunnen geven op een wijze die raakvlakken heeft met het primair
onderwijs. Hierbij heeft een groep leerlingen te maken met een kernteam van onderwijspersoneel
dat tezamen het gehele onderwijsprogramma verzorgt. Daarnaast blijft er in
het voortgezet onderwijs, vooral in de bovenbouw van het havo/vwo, behoefte bestaan
aan leraren die gespecialiseerd zijn en dieper in kunnen gaan op de stof. Zo ontstaan er
dus verschillende ‘typen’ leraren.
Ook in de bve-sector groeit de differentiatie tussen leraren. Door taakbeleid en taakdifferentiatie
krijgen leraren daar te maken met uiteenlopende niet-lesgebonden taken.
Afhankelijk van hun persoonlijke interesse en talenten én afhankelijk van wat nodig is in
44 Onderwijsraad, oktober 2003