Integrale Tekst - Onderwijsraad

Een nieuw perspectief op het leraarschap vraagt een andere benadering van het opleiden
van leraren. De rijksoverheid heeft daartoe forse investeringen gedaan. De afgelopen jaren
zijn verscheidene inspanningen gepleegd om de beoogde vernieuwing van de lerarenopleidingen
gestalte te geven. Deze investeringen zijn zowel gericht op de lerarenopleidingen
basisonderwijs als op de eerste- en tweedegraads en de universitaire lerarenopleidingen.
In het algemeen zijn de investeringen bedoeld om vernieuwingen op bijvoorbeeld
het gebied van opleidingstrajecten en leerroutes, programmatische vernieuwing
(competentiegericht opleiden), assessment en portfolio-ontwikkeling te realiseren en om
samenwerking tussen lerarenopleidingen en scholen te bevorderen. Ook de integratie van
ict in het onderwijs van de lerarenopleidingen maakt deel uit van de doelstelling 16 .
In het verlengde van de vernieuwing van de lerarenopleidingen is een aantal scholen
begonnen met het concept opleiden in de school. Scholen en instellingen komen steeds
meer in beeld als opleidingsplaats voor aspirant-leraren en ander onderwijsondersteunend
personeel. Het ontstaan van een grotere diversiteit aan functies binnen de school en de
wens om een eigen opleidings- en loopbaanbeleid voor het personeel te ontwikkelen,
brengt sommige scholen ertoe zelf de opleiding ter hand te nemen. In andere gevallen
maken zij-instromers, die al werkende in de school worden opgeleid, deze stap noodzakelijk.
Dit leidt tot een nieuwe en andere verantwoordelijkheidsverdeling tussen de
school/instelling en de opleiding. Bij opleiden in de school is het opleiden van nieuwe
leraren een gedeelde verantwoordelijkheid van de lerarenopleidingen en de scholen. In het
kader van Educatief Partnerschap (EPS) zijn verschillende scholen en instellingen al begonnen
met het verzorgen van opleidingstrajecten binnen de school. De Inspectie van het
Onderwijs heeft hieraan aandacht geschonken (Inspectie van het Onderwijs, 2002b).
Naast een aantal ingrijpende inhoudelijke vernieuwingen van de lerarenopleidingen is er
ook sprake van een min of meer latente discussie over een efficiëntere organisatie van de
opleidingen. Zo is er aan het begin van de jaren negentig geëxperimenteerd met het
concept van de educatieve faculteit, een samenwerkingsverband van lerarenopleidingen,
scholen en regionale en landelijke verzorgingsinstellingen. Dat samenwerkingsperspectief
leed schipbreuk vanwege de talrijke belangentegenstellingen van de partners. In de
tweede helft van de jaren negentig is wederom een poging gedaan, ditmaal onder regie
van het Procesmanagement Lerarenopleidingen (PML), om via regionale clustervorming
tot meer efficiëntie te geraken. Ook deze poging bleek niet succesvol, om vergelijkbare
redenen. Inmiddels staat er een nieuw concept ter discussie onder de titel ‘Schools of
Education’, een vooralsnog niet helder geoperationaliseerd samenwerkingsconcept van
met name lerarenopleidingen en scholen.
Gedurende al deze structuurdebatten, die grotendeels de bestaande infrastructuur ongewijzigd
lieten, werd door de overheid het initiatief genomen voor een experimentele
lerarenopleiding, waarbij met name ict een belangrijke motor van vernieuwing zou
moeten vormen. Een integrale evaluatie van dit experiment is nog niet beschikbaar.
Ondanks de geschetste ontwikkelingen is er nog steeds kritiek op de lerarenopleidingen:
• Bij de ontwikkeling van het integratieve onderwijsmodel is er nog te weinig
16 Hbo-instellingen met eerste en tweedegraads lerarenopleidingen zijn onder de noemer Educatief Partnerschap gaan samenwerken.
Het ministerie heeft subsidie beschikbaar gesteld voor de vernieuwingsplannen. Aan die subsidie heeft het ministerie
negen doelstellingen verbonden: ontwikkeling van flexibel stelsel, vergroting initiële en zij-instroom, ict-inzet 60% van het budget,
samenwerking met het scholenveld, gemeenschappelijk curriculum, breder beroepsperspectief, deskundigheidsbevordering
opleiders en hoger afstudeerrendement (Inspectie van het Onderwijs, 2001).
Een kwalificatiestructuur voor het onderwijs
31