Integrale Tekst - Onderwijsraad

eroepsuitoefening. Standaardisering door de beroepsgroep zelf is het meest opvallende
kenmerk.
Een bedrijfsdeelmarkt is typerend voor (veel) grote bedrijven en kan in zekere zin als
tegenhanger van de beroepsdeelmarkt worden gezien. Een bedrijfsdeelmarkt kent organisatiegebonden
mobiliteit tussen allerlei door het management gekozen functievarianten
en bijbehorende functie-eisen. Voorzover er sprake is van ethische gedragscodes of
scholingsverplichtingen, worden die door het management gesteld. Belangrijke keuzes
met betrekking tot beroeps- en functietypen hangen af van door managers als optimaal
gepercipieerde bedrijfsvoering. Veranderingen in bedrijfsvoering zullen veelal een directe
invloed hebben op functietypen en functie-eisen.
De dominante invloed van vakgenoten die deel uitmaken van een beroepsvereniging in
sterk geprofessionaliseerde beroepen is verbonden met de beroepsdeelmarkt. De dominante
invloed van managers binnen arbeidsorganisaties is verbonden met de bedrijfsdeelmarkt
en het bedrijfsmodel.
Het is goed te benadrukken dat de beide hier geschetste varianten ideaaltypen betreffen
die in de praktijk zelden in zuivere vorm zullen voorkomen en dat er met betrekking tot
het beroep van leraar geen sprake is van keuzes tussen beide ideaaltypen. Toch kan deze
schets van ideaaltypen helpen om in de praktijk bestaande keuzevarianten voor het
beroep van leraar te positioneren. Antwoorden op vragen omtrent weinig of veel functievarianten,
vastgelegde of variabele functie-eisen, beroepstoegang op basis van diploma’s
dan wel managementoordelen enzovoort, kunnen de relatieve positionering tussen
professiemodel en bedrijfsmodel indiceren.
Geïnspireerd door de gegeven ideaaltypen maakt de raad onderscheid tussen de volgende
twee mogelijkheden, die gebaseerd zijn op de onderwijspraktijk.
4.3.1 Mogelijkheid I: gestandaardiseerd geheel van onderwijsberoepen
Welke kwalificaties worden in de structuur opgenomen?
Bij deze mogelijkheid worden eerst alle functies en beroepen binnen het primaire onderwijsproces
per sector in kaart gebracht en in relatie tot elkaar beschreven. Voor elk
niveau van functioneren wordt bepaald, welke competenties onderwijsondersteunend
personeel en leraren moeten hebben om hun beroep naar behoren uit te oefenen. Deze
competenties worden vervolgens vertaald in een aantal bekwaamheidseisen die tezamen
de formele kwalificatie vormen. Met het geheel van bekwaamheidseisen, waarbij wordt
uitgegaan van brede competenties, komt een samenhangend geheel van competenties tot
stand voor verschillende werkzaamheden in het primair onderwijs, het voortgezet
onderwijs en de bve-sector.
Voor de leraar wordt met betrekking tot het basisniveau waaraan hij moet voldoen, in de
bekwaamheidseisen een onderscheid gemaakt naar onderwijssoort en onderwijsfase 26 .
Met betrekking tot het vakinhoudelijke element van het lerarenberoep wordt binnen deze
mogelijkheid de vereiste vakkennis vastgelegd. Dit betekent dat in de kwalificatiestruc-
26 Zie ook de beschrijving van de bekwaamheidseisen van leraren, die het SBL, in opdracht van het ministerie van OCenW, heeft
ontwikkeld. Het gaat hier om bekwaamheidseisen die gelden voor alle leraren, maar op sommige punten zoals het vereiste kennisniveau,
zijn ze verschillend geformuleerd voor leraren basisonderwijs, voor tweedegraadsleraren voortgezet onderwijs en
bve en voor eerstegraadsleraren voortgezet onderwijs (SBL, voorlopige versie 22 mei 2003).
48 Onderwijsraad, oktober 2003