RUG01-001458187_2011_0001_AC

verhouding tussen staten (1961) zorgde echter voor een striktere afbakening tussen beide
werelden. Na de historische schets geven we aan op welke manieren inlichtingen- en
veiligheidsdiensten en diplomatie met elkaar verweven kunnen zijn.
1.3.2 Van 19 e eeuwse institutionalisering over de Koude Oorlog naar het heden
Volgens de diplomaat John Stempel hebben de diplomatieke wereld en de inlichtingen- en
veiligheidsdiensten al minstens tweeduizend jaar een onderlinge verwevenheid. Stempel stelt dat
er zelfs in de bijbel naar spionage wordt verwezen: “Joshua (2:1) sent two spice to camp at
Acacia”. Met dit citaat wil hij aantonen dat clandestiene operaties reeds deel uitmaakten van
diplomatieke internationale betrekkingen bij de eerste overheidsorganisaties, dit in een tijdperk
waarin de functionele differentiatie zich nog in een rudimentaire toestand bevond. Bij de oude
Perzen, de Arabieren, in het Turkse rijk, en zelfs onder de Hunnen werd op een clandestiene
wijze informatie ingewonnen over de vijandelijke staten en dit werd als de normaalste zaak ter
wereld beschouwd. We zouden kunnen zeggen dat het ging om een overlevingsstrategie van
grote historische rijken en staten. Tijdelijke diplomatieke missies maakten gedurende de
Renaissanceperiode hun opmars in Venetië en andere Italiaanse steden, en spreidden zich
geleidelijk verder uit naar de rest van Europa. Inlichtingenwerk en eventuele geheime operaties
maakten integraal deel uit van deze activiteiten. De Graaff merkt op dat toen diplomatieke taken
en het inwinnen van inlichtingen (i.e. het werk dat thans door inlichtingen- en veiligheidsdiensten
wordt verricht) verenigd zijn in één en dezelfde persoon. Van de Renaissance tot de negentiende
eeuw bleef het de gewoonte dat de officiële gezanten in het buitenland hun eigen
spionagenetwerken aanlegden. De Graaff wijst er eveneens op dat de terminologie
‘inlichtingenwerk’ wel iets te groot uitvalt voor het ‘lobbyisme’ en de amateurspionage uit die
tijd. Samengevat werd er geen of weinig onderscheid gemaakt tussen ‘clandestiene activiteiten’
en inlichtingenwerk tot de Industriële Revolutie. 136
Na de Industriële Revolutie, eind 18 de eeuw, werden niet enkel de economische- maar ook de
politieke verhoudingen tussen landen complexer. De relatie tussen inlichtingen- en
136 DE GRAAFF, B., ‘Twee handen op twee buiken. Diplomatie en spionage’ in Instrumenten van buitenlandse
politiek: achtergronden en praktijk van de Nederlandse diplomatie, DE GRAAFF, B., en HELLEMA, D., (eds.) ,
Amsterdam, Boom, 2007, 218-221.
55