RUG01-001458187_2011_0001_AC

veiligheidsdiensten en diplomatie werd geïnstitutionaliseerd in de negentiende eeuw, in
hoofdzaak voor militaire doeleinden. Het nationale leger had immers een sterke behoefte aan
voorafgaande planning, gebaseerd op diplomatieke informatie en gegevens die hen werden
doorgespeeld. 137 Het kennen van de mogelijkheden van de buitenlandse vijand en diens sterktes
en zwaktes waren noodzakelijk voor een efficiënte (militaire) actieplanning. De ambassades
gaven in die tijd informatie door over de vreemde mogendheden via hun diplomatieke en
militaire attachés. Dit dient volgens Stempel gezien te worden tegen de achtergrond van een
steeds complexer worden netwerk van Europese staten en diens onderlinge betrekkingen.
De eerste wereldoorlog, maar vooral de tweede wereldoorlog zorgden voor een schaalvergroting
op gebied van inlichtingenwerk, vooral door de technologische ontwikkelingen. De verandering
in de wereld van het inlichtingenwerk wordt ook wel de intelligence revolution genoemd. 138 Het
verzamelen van informatie over de vijandelijke staten (i.e ‘diplomatieke spionage’) bereikte een
hoogtepunt tijdens de koude oorlog, die de wereld in twee invloedssferen deelde: met name de
kapitalistische Westerse invloedssfeer met diens kloppend hart in Washington D.C. en de
communistische Oostelijke invloedssfeer, die vanuit Moskou werd geregeerd.
Inlichtingen verzamelen werd onder sterke impuls van de Koude Oorlog een centrale taak van
overheden. Het valt op dat juist in die periode de diplomatieke werkzaamheden aan banden
worden gelegd: “The diplomatic right of ‘freedom of movement and travel’ became increasingly
circumscribed by limitations in the interests of the recieving states’ ‘national security’. 139 Het
Verdrag van Wenen inzake het diplomatiek verkeer (1961), vandaag nog steeds van kracht, zorgt
voor een regulering van het diplomatieke statuut onder het internationale recht en regelt de
rechten en plichten van diplomaten. Dit Verdrag omvat onder meer het principe dat diplomaten
zich niet mogen mengen in de interne aangelegenheden van staten, evenals een impliciete
veroordeling van spionage, door te beklemtonen dat er louter gebruik gemaakt mag worden van
wettelijke middelen om toestanden en ontwikkelingen in de ontvangende staat na te gaan en
hiervan verslag uit te brengen aan de regering van de zendstaat. 140 Hierdoor werd een sterk
137 HIBBERT, R. , ‘Intelligence and policy’, Intelligence and National Security , 1990, 115.
138 DE GRAAFF, B., l.c., 219.
139 HERMAN, M., ‘Diplomacy and intelligence’, Diplomacy and statecraft, 1998, 119.
140 Art. 3 Verdrag van Wenen van 1961 inzake het Diplomatiek Verkeer, B.S., 6 juni 1968.
56