SAMENSTURING IN DE MAATSCHAPPELIJkE OPVANG

Kenmerkend is dat instituten naar buiten toe een imago uitstralen dat berust opeen rationeel doel (herstel, zorg, opleiding) maar in de praktijk veelal niet, of beperkt, zofungeren. De tegenstelling tussen het officiële doel van de organisatie en de constantebehoefte aan efficiënter werken met minder middelen, zorgt voor een behoefte aangemakkelijke verwerking. Cliënten die speciale aandacht nodig hebben, of niet meewerken,vertragen het proces. Daarom worden wensen en behoeften van cliënten gelabeldals afwijkend gedrag. 40 Zoals Sharon Keigher stelt: “instituten bestraffen niet-meewerkendgedrag, of ze dat nou willen of niet.” 41 Van verschillen tussen cliënten wordt hetveiligste gemiddelde genomen. Als de één wel zelfstandig naar buiten kan, maar deander niet, zal de deur op slot moeten en kunnen ze beiden niet zomaar naar buiten. 42In dit gedeelte wordt de analyse van Goffman gebruikt om te kijken naar het levenin en werken met een groep. Eerst vanuit het perspectief van de bewoner, daarna vanuithet perspectief van de professional. In het derde deel wordt gekeken naar mogelijkhedenom hospitalisering van cliënten en professionals te bestrijden.Leven in een groep en met regelsVoor veel cliënten zal het leven in een groep een uitdaging zijn, zeker in de eerste periode.Het leven in een groep betekent weinig tot geen privacy hebben, je moeten verhoudentot de groep, te maken hebben met veel personen die zich met van alles bemoeien,zowel medecliënten als groepswerkers, en gedwongen worden om basisvrijheden alszelf beslissen wanneer je thuiskomt of wanneer je eet, op te geven. Erving Goffman steltdat veel cliënten, om hun zelfbeeld en gevoel van zelfsturing te behouden, gaan tegenwerken43 , anderen noemen dat “reactance.” 44 Dit is het principe wat iedereen kent, als jeiets door een ander opgelegd krijgt, heb je er al minder zin in, dan wanneer je er zelf voorzou kunnen kiezen. Zoals een ondersteuner van JES stelt: “leven in een groep vereist eenbehoorlijke tijdsinvestering en om kunnen gaan met frustratie, en dat is niet iedereengegeven. Dat geldt dus ook voor dak- en thuislozen die misschien gemiddeld verhoudingsgewijsnog wat kwetsbaarder zijn.”Huisregels zijn vaak onderwerp van discussie, onderling tussen medewerkers en tussenmedewerkers en cliënten. Wanneer maak je een uitzondering? Het schelden van deene cliënt is bijvoorbeeld niet hetzelfde als het schelden van een ander. Leefafspraken(hoe laat eten, hoe laat stilte, hoe laat het licht uit, etc.) zijn (bijna altijd) nodig als je ineen groep leeft. Teveel regels beperken de individuele vrijheid en de mate waarin je je alsindividu verantwoordelijk kan voelen voor je eigen leven en de dingen die daarin gebeuren,de interne locus of control. Sommige cliënten hebben regels en structuur nodig,anderen kunnen juist helemaal niet tegen regels. Voor beide cliëntgroepen geldt dat zezullen moeten leren leven met het feit dat er regels zijn en dat daar soms van afgewekenwordt.40 Erving Goffman, 196141 1992, pp. 188 (vertaling door MH)42 Zie bijvoorbeeld ook Lies Gualthérie van Weezel & Kees Waaldijk, 200443 196144 Jack Brehm, 1966Samensturing in de maatschappelijke opvang 39