SAMENSTURING IN DE MAATSCHAPPELIJkE OPVANG

Hoofdstuk 3De kanteling van cliëntenIn de klassieke maatschappelijke opvang is de rol van cliënten duidelijk: ze houden zichaan de huisregels, volgen de aanwijzingen van de woonbegeleiders en werken (soms)aan hun vertrek naar een (meer) zelfstandige woonvorm. In dit hoofdstuk wordt deachtergrond van cliënten in de maatschappelijke opvang beschreven, met speciale aandachtvoor sociale netwerken, met respect voor alle diversiteit binnen deze grote groep.Daarna wordt gekeken naar de mogelijkheden om zelfregie te vergroten door zelfinzicht,en worden de competenties voor participatie besproken. Aansluitend op dit hoofdstukbeschrijft Karin Sok de invulling van zelfbeheer bij Nachtopvang uit Noodzaak in Nijmegen(NuNN). Vervolgens doen Frans Brinkman en Matthijs Verbeek verslag van werkvakantiesvan bewoners van NuNN en gaan daarbij in het kader van de presentiebenaderingin op agogiek en zelfbeheer. De rollen van professionals, deelnemers en gastgeversworden daarin besproken. Dit vereist in ieder geval professionals die bekend zijn met debewoners en hun belevingswereld. De genoemde nabijheid van de presentiebenaderingis hierbij een bruikbare basishouding. Martijn Kole verbindt in zijn bijdrage zijn eigenervaringen binnen de GGZ, het soms moeizame herstelproces en de rol die professionalsdaarbij (kunnen) spelen.Levensaverij 77Cliënten in de maatschappelijke opvang hebben meestal meerdere problemen, in wisselendecombinaties: dak- of thuisloos zijn (of daar een hoog risico op hebben), sociaalpsychiatrischeproblematiek, verslaving, verstandelijke beperking en of psychosocialeproblemen (financiële en of administratieve problemen, onvoldoende sociaal netwerken gebrekkige zelfzorg (fysiek of voor omgeving)). Wij houden in dit boek de volgendedefinitie aan: burgers in een kwetsbare of zorgwekkende positie die tegen hun wil dakofthuisloos zijn of daar een hoge kans op hebben, door een instabiele woonsituatie.Veelal wordt gesproken over diverse oorzaken van dak- en thuisloosheid, maar degevolgen van dak- en thuisloosheid zijn zeker zo relevant voor het verdere leven, zoalswe bijvoorbeeld zien in de bijdrage over JES en in de bijdragen over Housing First en deNuNN. Dakloos worden, op straat belanden en de daklozenopvang in, is in veel gevalleneen traumatische ervaring, met alle gevolgen van dien. 78 Daarnaast zijn daklozenkwetsbaar, bijvoorbeeld voor criminaliteit, terwijl ze weinig rechtsbescherming hebben.Onderling geweld wordt zelden aangepakt, zeker niet als dat op straat gebeurt. 79 Het(langdurig) onbehuisd zijn leidt veelal tot kwetsuren, bovenop eerder bestaande problemendie bij hebben gedragen aan het dakloos worden. De bestaansonzekerheid leidt tot77 Dit prachtige woord lenen wij van Matthijs Verbeek & Frans Brinkman, die het gebruiken in hunbijdrage over de werkvakanties van NuNN78 Lisa Goodman, Leonard Saxe & Mary Harvey, 1991;79 Ellen Lindeman, Simone Crok, Jeroen Slot & Leon Deben, 200460 Samensturing in de maatschappelijke opvang