SAMENSTURING IN DE MAATSCHAPPELIJkE OPVANG

afwijkend gedrag en op datgene wat mensen niet meer kunnen.” 49Groepswerkers moeten beheersen, maar kunnen alleen hulpverlening bieden als cliëntendat zelf vragen (eigen regie). In die zin bestaat het risico dat het contact vooralnegatief is, omdat cliënten gemotiveerd moeten zijn voor positief contact, wat lang nietaltijd zo is. 50 Daarbij komt, negatief gedrag van cliënten roept negatieve reacties op watweer negatief gedrag stimuleert, etc. 51 Er is meestal weinig tijd, wat dit proces nog verderversterkt, omdat negatief gedrag zich moeilijker laat negeren dan positief gedrag.Een aspect dat hierbij komt is het geïnstitutionaliseerde gedrag, waarbij zowel cliëntenals professionals vast komen te zitten in hun gedragspatronen. Niet alleen hetgedrag van cliënten wordt gereguleerd door het verblijf in het instituut, ook professionalsworden, met zachte of harde hand, gestimuleerd om de regels en procedures tevolgen. Zodra een organisatie eenmaal op een bepaalde manier werkt en de deelnemersaan dat instituut (in dit geval de groepswerkers en cliënten) zich daaraan aangepasthebben, blijkt het erg moeilijk om dat nog te veranderen, zeker als individu. 52 Dit is tezien in uitspraken als: zo doen we het altijd, zo doen we het nooit, zo werken wij hier, etc.Dit is veelal een coping strategie, voor het om kunnen gaan met de stress, de beperktemiddelen en met de vaak moeilijke situaties met cliënten. Geïnstitutionaliseerde professionalswerken meer op basis van verwachtingen en ervaringen, dan op basis van hunprofessionaliteit. Het lang werken in een instituut lijkt in een aantal gevallen te leidentot “professioneel cynisme” 53 , een beperkt geloof in de mogelijkheid verandering te kunnenbewerkstelligen. Het gevolg lijkt soms dat cynische professionals en zorgmijdendecliënten elkaar in de houdgreep houden. Er treedt “zorgverlamming” 54 op. De professionalverwacht niets meer van de cliënt en andersom.Omgaan met hospitalisering van cliënten en professionalsHospitalisering kan cliëntparticipatie en herstel in de weg staan. Andersom kan cliëntparticipatieen een persoonlijke benadering hospitalisering tegengaan, door het gevoelvan mens-zijn te versterken, zoals we zien in verschillende bijdragen 55 en een opmerkingvan een groepswerker: “het zijn juist de momenten dat ik niks van de cliënt nodig heb,dat we de beste gesprekken voeren.”Martin Wolins en Yochanan Wozner 56 pleiten ervoor om residentiële instellingenactiever als leergemeenschap te benaderen, bijvoorbeeld zoals sportinternaten bekekenworden. Op die manier kan gekeken worden naar wat werkzame en niet werkzame49 Rokus Loopik, 200950 Zie ook Evelien Tonkens & Jan Willem Duyvendak (2001), die dit dilemma al eerder signaleerde voor hetoutreachend sociale werk in het algemeen51 Leonieke Boendermaker e.a., 201052 Over dit onderwerp is een paper in voorbereiding, zie bijvoorbeeld ook Erving Goffman, 1961 & SharonKeigher, 1992.53 Karin Geuijen e. a., 2010, pp. 1754 Gert Schout, 200755 Zie ook een pilot die beschreven is door Karin Sok, Martha Talma & Petra van Leeuwen-den Dekker (2006),waarin zij dit proces constateren56 1982, geciteerd in Lies Gualthérie van Weezel & Kees Waaldijk, (2004), zie ook: Yochanan Wozner (1990)Samensturing in de maatschappelijke opvang 41