YAġ MEYVE VE SEBZE PAZARLAMA MERKEZLERĠ - Tarımsal ...

Kooperatifler: Üreticilerin iç ve dıĢ pazarda tek baĢlarına gerçekleĢtiremeyeceklerini örgütlenerekbaĢarmaları kolaylaĢmaktadır. Bu nedenle, dünyada yaĢ meyve ve sebze pazarlamasında özelliklekooperatiflerin büyük baĢarılar sağladığı görülmektedir. Türkiye’de kooperatif geleneği ve geliĢiminindurumu yaĢ meyve ve sebze üreticilerinin kooperatifleĢmesine yansımıĢtır. Güçsüz ekonomik yapı veartırılamayan üye sayısı, kooperatiflerin altyapılarını geliĢtirmelerine, pazar paylarını artırmalarına vepazarda rekabet gücü kazanmalarına engel olmuĢtur. Ayrıca, kooperatifler varlıklarını yeterincehissettiremedikleri için aracılar daha etkili faaliyet göstermektedirler. Kooperatifler; Tarım veKöyiĢleri Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın yetki alanına giren üç farklı Kanuna görekurulmaktadır. 1163 sayılı (3476 S.K.) Kooperatifler Kanuna göre kurulan toplam 10.440 adet birimkooperatifin; 7.468 adeti tarımsal kalkınma, 2.419 adeti sulama, 522 adeti su ürünleri, 31 adeti pancarekicilerine aittir. Bu kooperatiflerin yaklaĢık 2,7 milyon ortağı bulunmaktadır. Ayrıca, kooperatiflerüst örgütlenmelerini gerçekleĢtirmiĢ olup, 110 birlik ve 6 merkez birlik bulunmaktadır (26.05.2008TEDGEM verileri). 1581 sayılı (3223 S.K. ve 553 S.K.H.K.) Kanuna göre, 1.895 tarım kredi birimkooperatifi,16 birlik ve 1 merkez birliği kurulmuĢtur. 4572 Sayılı kanuna göre, 330 adet tarım satıĢbirim kooperatifi ve 17 birlik kurulmuĢtur. YaĢ meyve ve sebze konusunda, 2003 yılında, 1.012 ortaklı22 adet kooperatif faaliyet göstermiĢtir.Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde yaĢ meyve ve sebze üretim ve pazarlamasında kooperatiflerin payıyüksektir. AB’de kooperatiflerin pazar payları (1997); meyvede %14-%80, sebzede ise %3-%85arasında değiĢmektedir. Meyve ve sebzede kooperatiflerin pazar payının en yüksek olduğu ülkelerBelçika, Danimarka ve Hollanda (%70-%80) iken; meyvede Ġrlanda, Avusturya ve Ġsveç’te, sebzedeise Yunanistan, Ġrlanda, Ġtalya’da kooperatiflerin pazar payları en az düzeydedir (Ekmen 2003). AB’depazarların iyileĢtirilmesi ve geliĢtirilmesinde, sektörle ilgili politikaların belirlenmesinde veuygulamaya konulmasında önemli roller üstlenen kooperatif üst örgütleri olan COPA (Committee ofAgricultural Organisations ) ve COGECA (General Confederation of Agricultural Co-operatives)bulunmaktadır. 1958 Stresa Konferansına gözlemci olarak katılan tarımsal organizasyonlarıntemsilcileri, Topluluk için sektörün önemini ortaya koymak için 6 Eylül 1958’de COPA’yıkurmuĢlardır. Bir yıl sonra 24 Eylül 1959’da da Avrupa Topluluğu’ndaki tarımsal kooperatifleri birĢemsiye altında toplamak için COGECA kurulmuĢtur (Anonymous,2007). COGECA’nın 17 daimi ve4 bağlı organizasyon üyesi bulunmaktadır. COPA’nın amaçları; Topluluk tarım politikasınıngeliĢimiyle ilgili konuları değerlendirmek, tarım sektörünü temsil etmek, Avrupa düzeyinde sosyalorganizasyon temsilcileriyle ve Topluluk karar alıcılarıyla iliĢkileri sürdürmek ve geliĢtirmek,sorunlara çözümler aramak olarak ifade edilebilir. COGECA’nın faaliyetleri ise; dıĢ satımdakooperatiflerin dağılımını belirlemek, en büyük 500 kooperatifin kayıtlarını tutmak, konferansdüzenlemek, kooperatiflerde vergilendirme, ulusal rekabet yasasında kooperatiflerin yeri, eğitimsistemleri ve kooperatifleri uluslararası düzeye taĢımakla ilgili çalıĢmalar gerçekleĢtirmektir.COPA’ya 15 AB üyesi ülkeden 29 organizasyon üye iken, yeni katılan 12 üye ülke ile bu sayıda artıĢolacaktır. COPA, AB üreticilerini temsil edilmekte ve Birlik otoriteleri tarafından da tarım sektörününsözcüsü olarak kabul edilmektedir.Üretici birlikleri: Pazarlama kanalında önemi artan bir diğer üretici oluĢumu ise 6 Temmuz 2004tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5200 sayılı Tarımsal Üretici BirlikleriKanunu’na dayalı olarak kurulan yaĢ meyve ve sebze üretici birlikleridir (Albayrak ve ark.,2004).Kanuna göre meyvede 2008 yılında 117, sebzede (+süs bitkileri) 63 üretici birliği kurulmuĢtur. Meyveve sebze üretici birliklerinin bitkisel ürünlerle ilgili üretici birliklerindeki payı yaklaĢık %77düzeyindedir (Albayrak, 2008a). 2006 yılında ise her iki ürün grubunda merkez birlikleri kurularakdikey entegrasyon sağlanmıĢtır. Eğer birlik gelirleri artırılır ve yeterli finansal güce sahip olunursamerkez birliklerinin üyelerine yönelik görevlerini icra edebilmesi mümkün olacaktır. Ayrıca Türkiyeve diğer ülkelerdeki birliklerle iĢbirliği olanakları, tanıtım ve eğitim çalıĢmaları da geliĢtirilebilecektir.Ġhracatçı Birlikleri: 1937 yılından itibaren dıĢ satımın artmasına katkı sağlamak, sorunlara çözümbulmak ve yol göstermek için kurulan 58 Ġhracatçı Birliğinden yaĢ meyve ve sebze konusunda faaliyetgösterenler; Fındık ve Mamulleri Ġhracatçıları Birliği; Kuru Meyve ve Mamulleri Ġhracatçıları Birliği;22