Download (1339Kb) - Suleyman Demirel University Research ...

Mina Urgan, 17. yüzyıldan sonra ütopyanın tür olarak zayıflamaya başladığınısöylese de 53 18. yüzyılda ütopyanın büyük bir yaygınlık kazanmış olduğunu, 18. yüzyılboyunca (1700- 1802) sadece İngiltere’de yetmiş beş adet ütopya türüne giren eserinyazıldığını Ayhan Yalçınkaya’nın makalesinden öğreniyoruz. 54 Buradaki sıkıntı kaliteliütopya eserlerinin kaleme alınmayışındadır. Klâsik ve kalıplar içerisinde görünüm arzeden ütopyaları birbirinden ayırt etmek, aralarında ayırt edici kuvvetli unsurlar bulmakoldukça zordur. Genel olarak Platon’un ve More’un ütopyalarının etkisinde kalanyazarlar ada, vadi, dağ, ay ütopyalarının dışına çıkamaz ve neredeyse yeryüzündeütopya kurabilecek yer bırakmazlar. İlk ütopyalara eklemlenen, ancak onlara yenilikgetirmeyen bu yazarların tavrı bir tıkanma noktasının meydana geldiğinin kanıtıdır. 19.yüzyılın bitimi sıralarında tekrar büyük artış gösteren ütopyaların kaynağı, bu seferkapitalizmin aşırı serbest ekonomik deneylerden doğan korku ve güvensizliğinkarmaşasından ortaya çıkar. “Devirlerden, ideolojilerden ve yönetim biçimlerindendoğan boşluklar ütopya yazmak için ana etkenlerdir.” 5518. yüzyılın tanınmış ütopyalarını şu şekilde sıralayabiliriz: François Lefebvre,Relation du voyage de l’isle d’éutopie (Ütopya adasına yapılan gezinin hikâyesi 1711);Daniel Defoe, The Life and Strange Surprizing Adventures of Robinson Crusoe(Robinson Crusoe’nun Hayatı ve yabancı diyarlara yaptığı şaşırtıcı maceraları 1719 );Jonathan Swift, Gulliver’s Travels (Gulliver’in Gezileri 1726); Thomas Spence ASupplement to the History of Robinson Crusoe (Robinson Crusoe Tarihine Ek 1782);Description of Spensonia (Spensonia’nın Tasviri 1795), The Constitution of a PerfectCommonwealth (Mükemmel Ülkenin Anayasası 1798) ve The Receipt to Make aMillenium or Happy World (Bir Millenium ya da Mutlu Dünya Yaratmanın Reçetesi1801).18.-19. yüzyıllarda yazılan ütopyalarda sanayi devriminin, yeni düşünceakımlarının ve değişen dünyada beliren yeni fikirlerin izleri görülür. Ancak klâsikütopyalar olarak nitelendirdiğimiz bu eserler bir duraklama ve tıkanma dönemine girer.Artık birbirini tekrar eden eserler bir anlam ifade etmezler. Ütopya, mecburen kendini53 Mina Urgan, Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas More, Adam Yayıncılık, İstanbul 1984, s. 91.54 Ayhan Yalçınkaya, “Ütopyanın Tarihi ve Kaynakları”, Bilim ve Ütopya, Mart 2001, nr. 8, s. 61.55 Northrop Frye, “Edebiyatta Ütopya Türleri”, (Çev. Akşit Göktürk), Türk Dili Eleştiri Özel Sayısı II, nr. 234,Mart 1971, s. 512.17