PDF - Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

të bashkuara me lidhje oksigjenore (glikozike). Shkalla e
polimerizimit mund të jetë nga 1 000 deri në 3 000.
Celuloza është përfaqësuesi më i rëndësishëm i polisaharideve
strukturale në bimë dhe përbërësi kryesor i membranave
të qelizave bimore. Ajo iu jep bimëve fortësi
mekanike dhe elasticitet, duke e luajtur kështu rolin e
skeletit. Sasia e celulozës ndryshon shumë në bimët e
ndryshme ose në pjesët e ndryshme të të njëjtës bimë.
Celuloza është masë amorfe e bardhë, e cila nuk tretet në
ujë dhe në tretës organik. Bymehet në tretësisë hidroksid
natriumi dhe tretet në reaktivin e Shvajcerit.
Cilësitë e letrës varen nga përbërja e celulozës, prej të cilës
është prodhuar dhe si pasojë edhe jetëgjatësia e dokumentit
përcaktohet nga vetitë e fibrave të letrës.
Sa më e madhe të jetë “n” (numri i atomeve të karbonit) i
molekulës së celulozës aq më e gjatë dhe më rezistente
është fibra dhe po aq e fortë del letra e prodhuar prej saj.
Në temperaturë të zakonshme celuloza është e qëndrueshme,
por me rritjen e temperaturës ajo dekompozohet,
duke dhënë celulozën e oksiduar (një komponim në
trajtë pluhuri).
Molekulën e celulozës, gjithashtu e shkatërron drita në
prani të oksigjenit. Celuloza është e ndjeshme ndaj acideve
inorganike, të cilat e hidratojnë atë deri në glukozë. Të
gjitha këto veti të celulozës kushtëzojnë ruajtjen e dokumentit
në kushte të caktuara. Sa më shumë celulozë të
përmbajë letra, aq më e gjatë do të jetë makromolekula e
saj dhe aq më rezistentë e jetëgjatë janë fibrat që e përbëjnë
atë. Pra, edhe koha e ruajtjes së kësaj letre do të jetë më e
gjatë. Nga hidroliza e celulozës përfitohen disa produkte të
ndërmjetme si: hemiceluloza dhe celulobioza, ndërsa produkti
përfundimtar është glukoza. Celuloza është përbërësi
14
kryesor i indeve bimorë (drurit, barit, luleve etj.) dhe materiali
organik më i përhapur në natyrë. Fijet e pambukut përbëhen,
pothuajse, prej celulozës së pastër, ndërsa druri
përmban vetëm 50% të saj. Në bimë, celuloza shoqërohet
me hemicelulozë dhe ligninë. Nën veprimin e baktereve
anaerobe, si Bacillus Cellulosae hydrogenicus dhe
Bacillues cellulosae methanicus, celuloza shpërbëhet, duke
formuar hidrogjen dhe gaz metan. Nga shpërbërja aerobe e
celulozës, përveç gazit karbonik dhe ujit, si produkte të
ndërmjetme formohen edhe acide uronike, si dhe
hidroksiacidike, të cilat shërbejnë si material ushqyes për
bakteret që e fiksojnë azotin. Në sasi të mëdha, në industri,
celuloza përfitohet nga drunjtë e lartë si plepi, halorët etj.,
që përdoren për prodhimin e letrës, të tekstileve prej pambuku
etj.
HEMICELULOZA
Një element tjetër përbërës i fibrave bimorë është
hemiceluloza. Ajo është heteropolisaharid, që e shoqëron
celulozën dhe ligninën te bimët. Zakonisht, në letër gjenden
sasi të konsiderueshme të hemicelulozës. Kjo varet
nga lloji i lëndës së parë. Hemiceluloza favorizon përpunimin
e letrës, mirëpo ana negative e saj është se hidratohet
lehtë dhe ul vetitë fiziko-mekanike të letrës, duke e
zvogëluar jetëgjatësinë e saj.
15