PDF - Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

d) perborat të kaliumit (2% në ujë) – për t’i hequr njollat
e kafës dhe të çajit;
e) acid oksalik (afro 3%) – për t’i hequr njollat nga
ndryshku i hekurit dhe nga metalet e tjera;
f) dimetil formamidi, benzina, acetoni – për t’i hequr
njollat nga ngjyra;
g) ujë të vakët ose ujë të ftohtë – për t’i hequr njollat
nga ngjitësi i amidonit (tutkalli)
Njollat nga ngjyra mund të hiqen edhe me mjete të tjera,
mirëpo është më së miri që këtë punë ta bëjë konservatori.
Ecuria e punës: nëse njolla e dyllit është e madhe, së
pari hiqet me brisk, e pastaj me këto tretje pastrohet përfundimisht.
Vendin e trajtuar me këto tretje duhet ta pastrojmë
me ujë.
Njollat e kafes dhe të çajit së pari hiqen me ujë e pastaj
me perborat dhe i ekspozohen dritës afro 1 orë.
Njollat me ngjyra pastrohen në atë mënyrë që fillimisht
njolla laget me ujë, pastaj me shkop me maje, në të cilin
është vendosur vata dhe është zhytur në tretësirë të dimetilformamidit,
duke e fërkuar lehtë e shlyejmë njollën. Edhe
në këtë rast, nën fletën që pastrohet duhet të vendoset letra
thithëse. Në fund, duhet të bëhet shpërlaja me ujë.
Njollat nga lapsat me ngjyrë yndyrore pastrohen me
aceton. Njollat me ngjyra mund të hiqen edhe me mjete të
tjera, por këtë punë e bën konservatori.
Të mos harrojmë se shumica e materieve që shërbejnë
për heqjen e njollave janë materie organike, ose të helmueshme,
ose që ndizen lehtë dhe duhet të kemi kujdes, po
ashtu, në dezinfektim.
Dezinfektimi shoqërohet me mjete të mira ventilimi. Po
ashtu, duhet pasur kujdes nga zjarri dhe me këto mjete
72
konservatori nuk guxon të punojë pa pajisje mbrojtëse
(maska, dorëza etj.).
NEUTRALIZIMI
Stabiliteti kimik (jetëgjatësia) e letrës varet nga aciditeti i
saj. Letra me pH neutrale është më e ruajtur se ajo acidike.
Neutralizimi bëhet në disa mënyra:
a) dokumenti lahet me ujë që pH të bie në vlerën normale;
b) pluhurosja e dokumentit me pluhur shkumësi
(gëlqereje) dhe shtypen që të mbulohen poret e letrës me
pluhur. Kjo metodë përdoret kur letra nuk guxon të laget.
Në këtë mënyrë neutralizohet letra dhe e ndërpren
zbërthimin e celulozës.
Kur dokumenti është i qëndrueshëm në ujë, bëhet me
zhytjen në tretje alkalike të hidroksidit të magnezit
Mg(OH) 2 ose të hidroksidit të kalciumit Ca(OH) 2 , sepse
me këto komponime neutralizohet aciditeti i letrës.
Tharja bëhet me bikarbonat, të cilin letra e merr dhe e
shndërron në karbonat, ashtu që më vonë, për një kohë të
gjatë, si në rastin e neutralizimit të thatë reagon me acide,
të cilat krijohen dhe në këtë mënyrë zgjatet jeta e letrës ose
më mirë të themi ngadalësohet vjetërimi natyral i saj.
PËRGATITJA E TRETJES PËR NEUTRALIZIM
Para neutralizimit duhet që ta vërtetojmë efektin e ujit
mbi ngjyrën e dokumentit. Për këtë gjë vihet një pikë uji
mbi shkrimin, në një skaj të dokumentit, dhe lihet që ta
përshkojë uji, pastaj vendoset një letër thithëse mbi ngjyrë
dhe shtypet. Në qoftë se letra është njollosur është e qartë
73