PDF - Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

jnë kërpudhat nëse
ekspozohen një kohë
më të gjatë. Kurse, për
zhvillimin e tyre nevojiten:
lagështia, temperatura,
ushqimi (substrati).
Pa këto kushte,
kërpudhat nuk mund të
zhvillohen.
Nga metabolizmi i kërpudhave
lirohet dyoksidi
i karbonit (CO2 ), uji
(H20), disa lloje të Libri i dëmtuar nga kërpudhat
acideve organike si: oksalina, acidi limonik, acidi i verës,
acidi laktik etj.
Dëmtimi nga kërpudhat në letër (libër) paraqitet në formë
të njollave me ngjyrë të zezë të mbylltë dhe me ngjyrë të
gjelbër të mbylltë. Kërpudhat e zbërthejnë celulozën dhe
për këtë arsye mund të jetojnë dhe të zhvillohen në letër,
pra sepse ushqehen me të. Disa kërpudha, për ushqim e
përdorin ngjitësin, disa të tjera yndyrat, pluhurin, mbeturinat
e ushqimit etj.
Disa autorë i përmendin deri në 300 lloje të kërpudhave që
i dëmtojnë librat dhe dorëshkrimet.
Identifikimi nga kërpudhat bëhet lehtë, për arsye se letra
zbutet dhe dobësohet, si dhe shfletohet pa u thyer.
22
INSEKTET 3
Insektet janë organizma shumëqelizorë që jetojnë në të gjitha
viset e botës, por më së shumti jetojnë në viset e nxehta dhe me
lagështi, ku secili lloj e ka vendin e vet të preferuar për jetë.
Insektet e dëmtojnë letrën (librat) në shumë pjesë si:
në pjesët sipërfaqësore;
në kopertina dhe
në tërë materialin (në rastet e dëmtimeve të rënda).
Për ta mbrojtur materialin nga insektet duhet njohur mirë
jetën e tyre, si:
ndërtimin trupor;
zhvillimin;
mënyrën e jetesës dhe
të ushqyerit.
Llojet që i sulmojnë librat, dorëshkrimet dhe dokumentet,
disa muaj deri në disa vjet (më së shumti dy vjet), jetojnë
si larva, ndërsa si adultë (të rritura, të pjekura) jetojnë
vetëm 1-2 muaj. Shumica e insekteve zhvillohen në vende
të errëta, të lagështa dhe pak të ajrosura. Temperatura optimale
për zhvillimin e insekteve është 25-30 0C. Temperaturat në të cilën zhvillohen insektet janë:
0 deri në (-10) 0C - insektet nuk mbyten, por
vetëm kalojnë në amebiozë;
0 0C - rritja dhe zhvillimi i tyre është më i ngadalshëm;
50 0C - për tetë orë ngordhin të gjitha insektet, në
të gjitha stadet e zhvillimit;
70 0C, për 30 minuta, ngordhin të gjitha insektet.
3 Radosavljeviq, Vera: "Zaštita i cuvanje biblioteke i arhivske grade", Beograd, 1986.
23