PDF - Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

letër e tillë vjetërsohet shpejt, zverdhet, bëhet e thyeshme
dhe mund të shndërrohet në formë pluhuri. E tillë është
letra e gazetave, që përmban 70-85 % lëndë drunore.
Jetëgjatësia e letrës nga celuloza drunore, varet në shkallë
të konsiderueshme nga pastërtia e fibrave celulozike dhe
nga ajo se sa janë larguar reagentët kimikë, që kanë rrjedhë
nga përfitimi i celulozës nga druri, zbardhjes së saj etj.
Sasia e acidit në letër përbën një masë që e përcakton
shkallën e qëndrueshmërisë së letrës ndaj shkatërrimit
gjatë vjetërsimit. Prandaj, është me shumë rëndësi lirimi i
letrës nga substancat acidike. Për këtë shërben edhe “neutralizimi
i acideve të letrës“.
DËMTIMI I LETRËS
Celuloza është përbërësi kryesor i letrës. Është shumë i
ndjeshëm ndaj veprimeve të faktorëve fizikë, kimikë e
mikrobiologjikë, të cilët shkaktojnë ndryshime të strukturave,
deri në dëmtimin e plotë të letrës.
Një studim i Universitetit YALE 2 tregon se 80% e koleksionit
bibliotekar, të shtypur ndërmjet viteve 1860-1940 ishte
përgjithësisht e thyeshme. Kështu, shumë lehtë mund të identifikohet
ashpërsia dhe brishtësia e letrës. Letra e brishtë mund
të quhet edhe si “çips patateje” (që thyhet lehtë).
Ruajtja e letrës është në varësi të disa kushteve, si:
Kushtet e ambientit rrethues;
Cilësitë e lëndës së parë prodhuese;
Fatkeqësitë natyrore dhe
Shfrytëzimi i saj.
Mirëpo, me kalimin e kohës, letra pëson një vjetrim
2 Universiteti YALE gjendet në New Haven (Connecticut) të Amerikës.
18
natyral të pashmangshëm, sepse ndryshojnë disa veti
kimike e fizike të saj.
Dëmtuesit mund të jenë: biologjikë, fizikë dhe kimikë.
Dëmtuesit biologjikë - janë mikroorganizmat, kërpudhat,
bakteret, insektet dhe brejtësit.
Dëmtuesit fizikë - janë ndriçimi i fortë, nxehtësia, pluhuri etj.
Dëmtuesit kimikë - janë acidet dhe gazrat e tjera atmosferike,
komponimet e ndryshme kimike të përdorura gjatë
përftimit të letrës etj.
Letra mund të dëmtohet nga vjetërsia p.sh: nga acidet, ku
si pasojë është forcimi dhe thyeshmëria e saj (letra kërcet)
gjatë shfletimit; kurse nga kërpudhat letra zbutet, dobësohet
dhe shfletohet pa u thyer.
Mirëpo, përpos këtyre dëmtuesve janë edhe disa dëmtues
të tjerë si dëmtimi nga fatkeqësitë elementare natyrore
(përmbytjet, tërmetet etj.) dhe dëmtimet nga faktori njeri.
DËMTUESIT BIOLOGJIKË
Bakteret
Bakteret janë mikroorganizma elementarë, në shumicën e
rasteve njëqelizorë, me dimensione shumë të vogla, që
kanë forma të ndryshme dhe si të tilla dallohen për nga
vetitë e shumëzimit shumë të shpejtë. Prandaj, grumbullohen
në formë cipash (shtresash kolonish që dallohen me
sy). Ato gjenden në ujë, në tokë dhe në ajër. Mund të jetojnë
në kushte të vështira jetësore. Por, për zhvillimin e tyre
19