PDF - Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

Ushqimi i tyre është celuloza dhe të gjitha prodhimet drunore.
Më së shumti i sulmojnë librat që janë të vendosur në rafte
prej druri dhe në parket, posaçërisht në vende ku ka lagështi.
Jetojnë në simbiozë me mikroorganizma. Në trupin e termiteve
janë gjetur shumë lloje të kërpudhave dhe të baktereve si p.sh:
Cytophaga e Celvibria, të cilat mund të ushqehen me celulozë.
Mendohet se bakteret e përgatisin drurin ose letrën deri në atë
gjendje, që termitet ta përdorin si ushqim.
Dermester lardarius
Dermester lardarius, në pamje është insekt i vogël me
ngjyrë të mbylltë, me vijë të verdhë të zbehtë përgjatë gjysmës
së sipërme të krahëve. Ky insekt ushqehet me materie
me prejardhje shtazore dhe i dëmton shumë librat, e
posaçërisht kopertinat nga lëkura.
Lloj i ngjashëm dhe me karakteristika të ngjashme me të është
edhe Dermester vulpinus. Mirëpo ka edhe shumë insekte të
tjera që e dëmtojnë librin si: krahdrejtët, çimkat, fluturat etj.
Insektet zhvillohen në ato ambiente (hapësira), ku ka
kushte optimale për rritjen dhe zhvillimin e tyre, e ato janë:
lagështia, ndriçimi, përbërja e letrës, lidhja (e letrës, librit)
etj.
Praninë e insekteve mund ta vërejmë nga:
gjetja e insekteve, në ndonjërin nga stadet e zhvillimit, në
vendet që i hulumtojmë;
gjetja e shenjave nëse janë të fshehura dhe
vërejtja e kanaleve dhe e korridoreve të insekteve.
Nëse pas eliminimit të këtyre elementëve, insekti ende
gjendet në atë hapësirë, atëherë themi se insekti jeton dhe
vepron aty.
28
BREJTËSIT
Brejtësit më të shpeshtë janë minjtë dhe si ushqim përdorin të
gjitha ushqimet që i përdor njeriu. Në mungesë të këtij ushqimi,
ata përdorin gjëra të tjera si: letër, lëkurë, dru, kashtë etj. Zakonisht,
fshihen në vende të thella dhe të errëta, ku njeriu nuk i gjen lehtë.
Shumohen shumë shpejt. Një qift i minjve, brenda një viti, mund
t’i ketë deri në 800 pasardhës. Ka me qindra lloje në gjithë botën.
Mund të jetojnë pa ushqim 4-5 ditë, ndërsa pa ujë më pak.
Materialet bibliotekare i dëmtojnë duke i brejtur (grimcuar),
qoftë për ushqim, ose për ta përgatitur çerdhen. Pastaj, ata
shkaktojnë dëme edhe me urinimin e tyre, e cila përmban
acide dhe e dëmton celulozën, por edhe ngjyrën e letrës.
Libri i dëmtuar nga brejtësit
DËMTIMET FIZIKE DHE KIMIKE
VEPRIMI I DRITËS (NDRIÇIMI)
Drita ndikon negativisht në letër, varësisht nga intensiteti
i saj dhe nga lloji i letrës. Energjia e dritës është pjesë
përbërëse e reaksioneve kimike. Të gjitha gjatësitë e
valëve të dritës, të dukshme, infra të kuqe dhe ultravjollcë,
29