PDF - Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

Në një lagështi të ulët relative të ajrit, letra jep lagështi
dhe si pasojë ndryshohen vetitë e saj elastike, bëhet e
thyeshme dhe e brishtë. Pra, në ajër shumë të thatë, shtresat
ngjiten, bëhen të brishta e të thyeshme, marrin qarje të
thella (letra pëlcet duke u grisur), bile edhe materialet e
forta, siç është lëkura.
Në lagështi të lartë, ngjitësi fryhet, fletët e librit çimentohen
(ngjiten), materiali shkatërrohet (prishet). Procesi i
ngjitjes (bashkimit) të fletëve është një fenomen shumë i
ndërlikuar fiziko-kimik, e si shkak është mbufatja e substancave
ngjitëse. Këto substanca ngjiten aq shumë saqë
nuk është e mundur t’i ndashë me metoda të zakonshme.
Librat bëhen në formë blloku të ngjitura dhe në fakt
a) Libri me fletë të ngjitura
në formë blloku,
34
b) Shihet qartë veprimi i temperaturës
dhe lagështisë në
libër, (shkoqja dhe zverdhja
e fletëve)
shkatërrohen. Rastet e ngjitjes së fletëve, më shpesh, i
hasim te letrat me ngjyrë. Në mënyrë që fletët e librit të
mos deformohen dhe të mos dëmtohen, në vendet e ruajtjes
së librave, është e domosdoshme të mbahen në kushte
të ruajtjes normale. Në këto kushte letra përmban 6-8 %
lagështi, ndërsa lëkura 12-14 % lagështi.
KUSHTET OPTIMALE TË TEMPERATURËS DHE TË LAGËSHTISË
RELATIVE TË AJRIT NË VENDRUAJTJET (DEPOT) E LIBRAVE
Kushtet normale të ruajtjes dhe kontrolli i shpeshtë i
gjendjes fizike të fondeve bibliotekare ndikojnë në ruajtjen
e fondeve për shumë vjet. Kushtet optimale janë: temperatura
14-20 0C dhe lagështia relative 50-60%. Nuk ka normativë
ideale të temperaturës dhe të lagështisë relative, që
iu përgjigjet të gjithë tipave të materialeve.
Është shumë vështirë që në biblioteka të krijohen kushte
të temperaturës dhe të lagështisë relative për çdo tip materiali.
Zakonisht, materialet bibliotekare ruhen në kushte të
mjedisit, jo shumë të ftohtë, dhe jo me shumë lagështi.
Ajri duhet të qarkullojë normalisht në tërë sipërfaqen e
librave dhe të mos përmbajë substanca të dëmshme kimike
dhe përzierje mekanike (pluhur, përbërje të squfurit etj.).
Ajrosja, zakonisht, kryhet me ndihmën e ventilimit ose
thjesht me hapjen e dritareve. Prandaj, luhatja e lagështisë
së ajrit të jashtëm bëhet shkak për luhatjen e lagështisë relative
të ajrit brenda ambientit të ruajtjes së fondeve.
Vëzhgimet e shumta mbi gjendjen e fondeve bibliotekare,
në bibliotekat e rëndësishme, dëshmojnë se:
në një lagështi relative të ajrit, më të ulët se 45%,
në një kohë të gjatë, materialet e librave shkatërro-
35