Nr 444, maj 1992 - Znak

120 ZDARZENIA - KSII\ZKI - LUDZIEo ROLl METAUMYSLU • K. Lehrer, Metamind, Clarendon Press, Oxford 1990, ss. X + 313Zbior esejow znanego flIozofa amerykanskiego Keitha Lehrera, dotyczacychglownie zagadnien z zakresu teorii poznania i filozofli nauki,zasruguje na uwag~ z dwoch przynajmniej wzg1~dow.Pierwszy willi:e si~ z metodll filozofowania. Lehrer jest przekonany, i:ewinna nill bye metoda analityczna, podajllca konieczne i wystarezajllcewarunki stosowalnosci poj¢ filozoficznyeh. Ostatnio metoda ta jest corazcz~sciej atakowana: zarzuca si~ jej, i:e jest w praktyce ruewykonalna lub i:eopiera si~ na falszywyeh zaloi:eniach. Lehrer zgadza si~ z tym, i:e takametoda rue gwarantuje osillgania bezspomyeh rezultatow, lecz daje przynajrnniejwyniki sprawdzalne. Innymi slowy, filozof, ktory ehce podaekonieezne i wystarezajllce warunki stosowalnoSci jakiegos pojycia, niemoze lekcewazye kontrprzykladow i musi bqdz odrzucie zaproponowanqteorit;:, bqdz dokonac jej istotnej modyfikaeji. Trzeba przyznac, ze Iekturatekstow tego zbioru przekonuje, ze autor takq wlasrue metod~ stosuje.Jei:eli nie godzimy sit;: na zawarte tam tezy, to przynajrnniej wiem y bardzodokladnie, jakie to sll tezy, jakimi argumentarni Sq poparte i jakimikontrprzykladarni mozna je podwazyc.Ale eseje zawarte w tym tomie wiqze nie tylko metoda, lecz rowniezpodstawowa idea, ktorll Lehrer stara sit;: w roznoraki sposob rozwinllei uzasadnic. StreScic jq moma w twierdzeniu, ze umysl Iudzki to przedewszystkim metaumysl. Punktem wyjseia okreSlenia roli metaumyslu jest dlaLehrera komputaeyjny (obliczeniowy) model umyslu. Umysl zawierasystem wejsciowy, ktory otrzymuje informacje ze swiata zewnt;:trznegoi nadaje tym informaejom postac reprezentacji. Stanowiq one dane dlasystemu wyi:szego rz~ u, czyli wlasnie dla metaumyslu, ktory oceniainformaeje z nizszego poziomu ujt;:te w formt;: reprezentacji. Oeena ta mozeprowadzic do przyjycia informacji z nii:szego poziomu lub do ieh odrzucenia.Mianem metaumyslowych zostanq wiyc okrdlone mysli 0 myslach,uczuciach lub emocjach. Nie chodzi tu jednak 0 to, ze jedna myslwywoluje innq mysl, lecz 0 to, ze jedna mysI dotyczy innej mysii, czyli i:eprzedmiotarni intencjonalnyrni czynnosci metaumyslowych Sq mysli. I wlasnieowe czynnosci metaumyslowe stanowiq 0 szczegolnym charakterzeludzkiego umyslu. Lehrer pisze: "Powiadamy, ze zegar po k a z uj e, ii: jestdwunasta godzina. Jest to ui:yteczna metafora. Zegar ruczego rue pokazuje.Po prostu chodzi. (fo rowniez jest metafora.) Prawdziwej intencjonalnoscinie rna w zegarze, lecz jest ona w nas, w istotach, ktore in terpretujq bieg