Nr 444, maj 1992 - Znak

.vOLNOSC W WEZWANIU61realizacji czegos, co zrealizowae n a Ie z y - to domaga siy naJplerwrozpoznania i zaakceptowania przez tyZe wolnose. Nikt jej do tego niemoze zmusie.W ten sposob odslania si y przed nami kilka nowyeh aspektow wolnoSci.Po pierwsze wolnosc nie jest ezyms, eo siy po prostu posiada i ezym moma.iy w kazdej chwili posluzye. Owszem - jest tak na pewnym ezystoformalnym poziomie, ktory da si y wyrazie przez truizm: zawsze mozemy(i musimy) wybierae miydzy czyms jednym a czyms innym. leSli jednakwolnose jest mocq, ktora powinna moe bye stale w pogotowi u, by sluiyewysokim wartoSciom, to taka wolnose jest do zd 0 b yei a, to znaezy dowyzwolenia ze stanu wzglydnej nierozporz:tdzalnoSci, z pewnego zniewoleniaprzez ukryte, ciernne sily ci:tzenia. Oznaeza to, po drugie, ze zarazemiestdmy i nie jestesmy wolni, bowiem wolnosc rna najwyraZniej r6Znepoziomy: poziom "formalny", ktory jako zawsze obecny stanowi tez cos,czego gwalcenie jest rownoezeSnie gwalceniem jednego z podstawowychpraw ezlowieka, a prawo stanowione rna bye tego prawa "naturalnego"oehron:t - i poziom "treSciowy", na ktorym wolnose moze bye mniej lubbardziej wolna, czyli mniej lub bardziej sob:t sam:t. Co bowiem znaczy natym ostatnim poziomie bye wolnym? Odpowiedzmy na razie tyle: bye eorazbardziej do dyspozyeji w stosunku do wyzszyeh wartosci, moe corazprawidlowiej na nie odpowiadae. To "coraz bardziej" wskazuje narozumienie wolnosci jako z a dan i a i jako d r 0 g i: jesteSmy w istocie"ku-wolnosei", wolnose jest dla nas apelem, na ktory mozemy odpowiedzieelub nie. Ile razy bowiem pozwalamy si y nide wlasnej biemosci,le razy rozlumiamy uwagy w sytuaejaeh domagaji!eyeh si~ od nasistotnego wyboru, tyle razy ryzykujemy, ze nasza wolnose siy namwymknie.Dlaezego jednak wlasciwie nie wystarezyloby pomnazae naszi! wolnosepoprzez zwiykszanie naszego panowania nad tym eo zewnytrzne, nadwiatem ludzi i rzeezy? Jdli bowiem wolnose oznacza "dyspozyeyjnoseoey" i jesli dyspozyeyjnose ta rna si~ przejawiae w eliminowaniubiernosei, to C7.yz wybitny wodz ezy mi!z stanu nie jest wzorem ezlowiekaolnego? Aby t~ trudnose rozwiklae, musimy znowu pogl~bie naszll1"ana.lz~.Przede wszystkim wydaje si~ , ze moma miee bardzo duzo wladzy,awet w sprawach duehowych, a bye mimo to wewn~trznie zniewolonym,spi~ tym np. I~kiem czy podejrzliwosci:t wobee otoezenia. L~k paralizuje,niemozliwia wlaseiw:t oeen~ sytuaeji, a wiye i moZliwose trafnego wyboru.oma jednak takZe trafnie rozstrzygae w jakiejs dziedzinie, a mimo to byeewnytrznie p ustym, "wydqzonym", nie widziee dla swojej wolnoscien s u. Maksymalna nawet wolnoSe "zewn~trzna" moZe ise w parzeminimalnll wolnoscill "wewn~trzn:t" - sprawdza si~ to zresztll nie tylkozyciu indywidualnym, ale takZe spo1eeznym. Rzeez w tym, ze wolnosc" wewn~trzna" nie jest w ogole pierwotnie dana - musi zostae w y­w o Ion a. Czego potrzeba do tego wyzwolenia?