Nr 444, maj 1992 - Znak

62 KAROL TARNOWSKI1) Jak byla 0 tym mowa, wolnosc spemia si'r jedynie przez stosunek doczegos innego niz ona sarna: do innych ludzi, do swiata - nie jako zwyklychfaktow, lecz jako wartosci, ktore majil swojil P r a wd 'r. Prawda jest sarnawartosciil, ale jest niil 0 tyle, 0 ile pozwala widziee rzeczy takimi, jakimi siloW wypadku wartosci prawda ich dotyczilca odslania je w ich hierarchicznosci,to znaczy w tym, ze rome rzeczy i rome czyny domagajil si~ ro:inegorodzaju 0 ce n y. Cokolwiek by si'r powiedzialo na temat wzgl¢nosciwartosci, historycznej zmiennosci "aksjologicznego horyzontu" itd., zgodzimysi'r prawdopodobnie wszyscy, ze czlowiek nie rna tej samej wartoSci cozwierz~, ze przeczytae piyknil ksiilzk'r, to nie to sarno co zjesc dobry obiad,a przede wszystkim, ze uratowanie lub skrzywdzenie drugiego nie le4 natyro sarnym poziomie. Poprzez wszystkie relatywizmy przebija si~ jakaSprawda 0 "szczysciu i honorze" czlowieka, 0 tym, co w nim samyro bardzieji mniej wartosciowe, 0 jego rozpiyciu miydzy dobrem i zlem. To w stosunkudo prawdy 0 tej podstawowej hierarchii wolnose si'r porz~dkuje, czlowiekstaje si\! mniej lub bardziej wolny w zalemosci od stopnia osobistegozaangazowania si\! po stronie tego co wyzsze. Nie jest siy naprawd\! wolnym,gdy np. przedklada si\! z reguly przyjemnoSci "zmyslowe" nad czynnosci"duchowe", gdy nie jest si'r w stanie wyrzec w danym momencie rozrywki narzecz pomocy, poniewai nie jest si'r wowczas zdolnym uruchomic wszystkichpotencjalow wolnosci w sluzbie czegos, co na t'r sruzb'r nie tylko zasluguje,ale si'r jej ze swej istoty domaga. Wolnose nie sprowadza si'r do tego, Zeczlowiek moze dziyki niej robie w pewnych granicach "co mu si'r Zywniepodoba"; wolnose to przede wszystkim urn i ej 'r t nose dysponowania sobilsarnym w sluzbie prawdy 0 hierarchii wartosci, tak iz czlowiek jestprzewamie sklonny do czynienia raczej dobra niz zla.Wolnosc domaga si\! jednak - i to jest kluczowe - by wartosci i ichhierarchia zostaly p r z e z sam il w 0 Inos e rozpoznane. Relacja mi~zywolnosciil a prawdll jest bowiem szczegolna. Nie jest bynajmniej tak, ze to,co jawi si'r ludzkiemu "umyslowi", zostaje automatycznie przekazanewolnosci jako wladzy wyboru, tak iz z kolei wolnosc "nie rna innegowyboru", jak tylko ise za prawdl!. Raczej jest tak, ze wolpose "pozwalabye" prawdzie, akceptuje jil jako takl! (lub nie) i wowczas dopiero prawdao wartosciach moze stae si'r regulatorem dalszych tej wolnosci wyborow.Wolnose stoi bowiem na strazy autonomu w jej najgl'rbszym rdzeniu, nastrazy owego " nic 0 nas bez nas", ktore stanowi najbardziej chybacharakterystycZllll wlasciwose wolnosci. Jdli wi'rC Ewangelia mowi, ze"prawda was wyzwoli", to mozof czuje si'r w obowiqzku dopowiedziee:o ile wolnose sarna na to wyzwolenie pozwoli. Nie tylko prawda wyzwalawolnosc, ale takZe wolnose wyzwala prawd'r - oto dlaczego mi'rdzywartdciami a wolnoscil! zachodzi swego rodzaju dialektyczne sprz'rzenie,ktore, uzalemiajl!c rozwoj wolnosci od prawdy 0 wartosciach, ze swejstrony uzalemia zarazem ty prawd'r od otwartosci na nil! wolnosci.2) Do wyzwolenia nie wystarczy jednak oddanie si'r po prostu nasluzby wyiszym wartosciom. Potrzebna jest zdolnose do poswiycenia