Nr 444, maj 1992 - Znak

60 KAROL TARNOWSKIidea wolnosci, kt6ra "tkalaby" swoj~ wlasn~ wolnosc z siebie samej,posluszna bez reszty zawartemu w idei mocy momentowi t worczos c i.I kt6ra nie musialaby zmagac si\! z tkwi~q w n i e j sam e j ciemn ~niemoq.Bowiem drugim obliczem niemocy wolnosci jest szczeg61ne "umykanie",czy niedost\!pnosc wolnosci dla niej samej. Ma ona rozne aspekty.Nieraz stwierdzamy, ie cos moglismy zrobic, a nawet chcielismy, ale widacniewystarczaj~co i robimy w rezultacie cos przeciwnego, nii chcielismy.Kiedy indziej spostrzegamy, ie b\!d~c intensywnie zaj\!ci jak~ s sprawllprzeoczamy cos istotniejszego, co mamy tui pod bokiem, nie dostrzegamyludzkiej biedy, spojrzenia, kt6re wyczekuje od nas ratunku. Wreszciebudzimy si\! od czasu do czasu, by slwierdzic, ie grz\!iniemy w niekontrolowanymprzez nas ci~gu mniej lub bardziej zlych czynow, nalog6w,bezmyslnych nasladownictw, a zwlaszcza w uporczywym i niemoiliwyrn dowyeliminowania egoeentryzmie. Wszystkie te - i tym podobne - zjawiskaI~czy wspolna cecha: nasza wolnosc jest nimi s p \! tan a. Cechy tej niedostrzegamy, poki czynimy, co czynimy; ale gdy zdobywamy si\! narefleksj\!, dramatyzm uwiklania naszej wolnosci nie moie ujsc naszejuwadze. Takie i w tym wypadku - podobnie jak przy okazji faktycznoSci- odnajdujemy w sobie, sami 0 tym nie wiedz~c, ide\! wolnosei niesp\!tanej,awi\!cprawdziwie wolnej.Oba oblicza naszej niemocy podsuwaj~ nam zasadnicze pytanie:jestdmy ezy nie jestdmy wolni? Pytanie to nie jest calkiem bezinteresowne:miesza si\! w nim nami\!tne pragnienie wolnosci z pokus~ ucieezki od ni~j.Dlaczego? Sk~d pokusa ucieczki? W tym punkcie jawi si \! konieeznoscpogl\!bienia naszych dotychczasowych analiz .• Wolnosc a wyzwolenieFaktycznosc naszej wolnosci moWl nam, ie jestdmy na wolnose"skazani": odrzucenie wolnosci jeszcze j~ wikla, jest jeszcze wyborem przezni~ dokonanym. Lecz wybor nie zawsze jest latwy, nieraz bywa przerailiwietrudny. Bowiem wolnose odnajduje siebie w polu moiliwosciutkanym z rozmaitych wartosci (czyli tego, co moie bye przez nas"chciane"), ktore z jednej strony rysuj~ si\! jako zhierarchizowane, niewszystkie na tym samym planie, z drugiej strony adresuj~ si\! one dor6inych warstw tej calosci, ktor4 jest kazdy z nas jako czlowiek. Istniej4w nas warstwy, ktore - jak np. nasza cielesnosc - si\!gaj~ po adresuj~ce si\!do nich wartosci niemal instynktownie. Ale warstwy gl\!bsze staj4 nolensvolens wobec apeli, ktoryeh realizacja wymaga od nas wysilku, bowiemkaie nam porzucie instynkty i odpowiedziec angazuj4cym nasze wn\!trzea k t c m wolnosci. Oto dlaczego nieraz od wolndci uciekamy - jest onaczyms, co musi zostac w nas "zmobilizowane" i co domaga si\! swoistego"wyjscia z siebie", po to, by oddae moc wolnosci w sl ui b\! wyso kimwartosciom. Lecz to, ie wolnosc jest w ogole "po cos", ze rna sl uiy c