Materiały - Wydział Technologii Chemicznej - Poznan.pl

ZANIECZYSZCZENIE ŚRODOWISKA WŁÓKNAMIRESPIRABILNYMI I SPOSOBY ICH ANALIZYS. Lipiecka 1) , K. Makowska 1) , Z. Kowalkiewicz 1) , W. Urbaniak 1,2)1)Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Chemiiul. Umultowska 89B, 61-614 Poznań2)Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy, Wydział Technologii i InżynieriiChemicznej, ul. Seminaryjna 3, 85-326 Bydgoszcz,e-mail: sylwia.lipiecka@gmail.comWykorzystanie różnorodnych włóknistych materiałów, w tym równieżnanowłókien, w przemyśle wciąż wykazuje tendencje wzrostowe. Zwiększoneprodukcja i użycie wyrobów zawierających włókna, spowodowało wzrostzanieczyszczenia środowiska tym czynnikiem. Wymagało to opracowania orazwprowadzenia odpowiednich technik analizy tych cząstek, obecnych główniew powietrzu [1].O szkodliwości włókien decyduje nie tylko skład chemiczny, ale przedewszystkim ich wymiary, od których zależy stopień penetracji w układzieoddechowym człowieka i związane z tym ryzyko występowania różnych patologii. Zaniebezpieczne dla zdrowia uważa się włókna o wymiarach respirabilnych, któredefiniowane są jako struktury o długości powyżej 5 μm, średnicy poniżej 3 μm,a także stosunku długości do średnicy przekraczającym 3:1 [2]. Te parametryaerodynamiczne powodują, że takie włókna są jakby zawieszone w powietrzu,swobodnie przemieszczają się w środowisku i mogą w łatwy sposób wniknąć do płucczłowieka wraz z wdychanym powietrzem, wywołując niekiedy groźne chorobyukładu oddechowego.Początkiem zainteresowań i badań nad właściwościami i obecnością włókienw otoczeniu człowieka były doniesienia o szkodliwości azbestu [3]. Obecnie w kręguzainteresowań pozostają także włókna szklane, glinokrzemianowe i inne. Długi okreslatencji chorób azbestozależnych, średnio 15-40 lat od pierwszego narażenia możnaodnieść do prężnie rozwijającej się nanotechnologii, stosowanej właściwie dopiero od10 lat, stąd trudno z całą pewnością wykluczyć szkodliwy wpływ tych materiałów nazdrowie człowieka [4].Do analizy zawartości włókien respirabilnych przede wszystkimw powietrzu, ale również i w innych matrycach, wykorzystuje się głównie technikimikroskopowe, od najprostszych: optycznych, aż po zaawansowane, wykorzystującemikroskopię elektronową. Inne metody mają ograniczone możliwości dostarczaniainformacji o istotnej w tym przypadku strukturze i morfologii materiału [1-3].W pracy zostaną krótko przedstawione i scharakteryzowane sposobyoznaczania włókien respirabilnych. Analizy te stają się szczególnie istotne w związkuz nowymi wymaganiami określonymi postanowieniami ECHA [5], dotyczącymiwłóknistych glinokrzemianów. Przepisy te mają wpływ na różne gałęzie przemysłu,w tym także na gospodarkę różnymi odpadami, np. pochodzącymi z przeróbkikatalizatorów.90