wani myślÄ prof. Tadeusza Sławka (UŚ), podejmujemy na łam

TEMAT NUMERUfesora Janusza Czapińskiego), co stanowi odbiciefunkcjonowania społeczeństwa polskiego. Przedewszystkim studenci nie budują wspólnoty, niewchodzą w głębsze relacje, nie interesują się swojągrupą społeczną, traktują studia instrumentalnie,kierują się konsumeryzmem itd. Na uczelni prawienie funkcjonuje wolontariat, nie jest budowany kapitałspołeczny, czyli, między innymi, zdolność dowspółpracy. Czy państwo reprezentujący studentówzgodzą się z tą tezą?Michał Jarmoc: Zgadzam się całkowicie. Jednaknajważniejsze jest pytanie, dlaczego tak się dzieje?Moim zdaniem, wspólnota studentów nie tworzy sięz prostej przyczyny. Zapytajmy się, co dziś motywujemłodych ludzi do podjęcia studia na uczelni wyższej.Myślę, że można wyróżnić wśród nich trzy grupy. Pierwsza,tak jak mówił profesor Rutkowski, reprezentujepodejście instrumentalne. Są to przede wszystkim studencikierunków technicznych, przekonani, że uczelniama ich nauczyć zbudować koparkę czy zrobić aspirynę,krótko mówiąc – dać im jakiś zawód. Student zostanieodpowiednio wyszkolony, zdobędzie dobrze płatnąpracę i będzie wiódł dostanie życie (scenariusz prawiejak w bajce). Jest to bardzo egoistyczne i promujeprzede wszystkim rywalizację, a nie jakąkolwiek formęwspólnoty. Wynika bowiem z tego wprost, że kolegaz roku jest kimś, kto może zabrać stypendium naukowealbo to wyśnione miejsce pracy. Z punktu widzenia studentanajlepiej by było, aby jak najmniej jego kolegówukończyło dany kierunek studiów, bo stanowią onikonkurencję na rynku pracy.Drugą grupę charakteryzuje brak motywacji. Jeżelizapytamy studenta należącego do tej grupy, dlaczegozdecydował się podjąć studia, to odpowie, że nie wie.Ta bezkształtna masa studentów nie ma pojęcia, cowłaściwie robi na uczelni: bo koledzy szli, bo głupioiść do pracy, bo rodzice kazali. Wspólnota zbudowanaprzez osoby z tej grupy z pewnością będzie miała niewielewspólnego z etosem akademickim.Trzecią grupę stanowią studenci, którzy wykazująpasję, zamiłowanie, żądzę wiedzy. I to jest trochę tak,jak pan profesor opowiadał, że kiedyś nie spano po nocach.To, że kiedyś żądza wiedzy była znacznie większa,to nie znaczy, że teraz zanikła. Znam wielu studentów,którzy nie śpią po nocach nie dlatego, że muszą sięprzygotować na zajęcia, ale dlatego, że są po prostuciekawi, muszą wiedzieć, bo inaczej nie zasną.Wydaje się, że jedynym gruntem, na którym możnazbudować wspólnotę podzielającą etos akademickibyłaby właśnie pasja, zamiłowanie, możemy to nazwaćmniej lub bardziej górnolotnie, to nie ma znaczenia.Myślę, że te trzy grupy studenckie reprezentowanebyły zawsze w szkolnictwie wyższym, tylko proporcjezmieniają się nieustannie. Grupa druga, będąca obecniew większości, skłania nas do dzisiejszej dyskusji.Ostatnio oglądałem film promocyjny londyńskiegoKing’s College, w którym znany profesor filozofiiD. Papineau, wychwalając rozmaite zalety swegodepartamentu powiedział, że co środa cały instytutidzie do pubu. Nie po to, aby pić piwo. Motywacja jestzupełnie inna: rozmawiać, dyskutować, wymieniaćsię wiedzą, zgłębiać temat. Studenci traktują swoichprofesorów jak mistrzów i podkreślają silną więź społeczną.Profesorowie traktują swoich studentów jakopartnerów do rozmowy, jako przyszłe pokolenie, jakoludzi, którzy przynajmniej potencjalnie, powinni ichprześcignąć, ponieważ tak to powinno być, że uczeńprześciga mistrza. Tam widać jakąś społeczność, jakiśetos. Jest to ugruntowane w tej pasji, w tej żądzy wiedzy,która występuje tak po stronie wykładowców, jaki studentów – to nie ma znaczenia.Natalia Jagiełowicz: Moim zdaniem, etos studentafaktycznie oparty jest na tworzeniu wspólnoty. Niestety,coraz częściej obserwuje się zanik identyfikacji i brakpoczucia przynależności do grupy. Być może przyczynąjest zwiększająca się liczba studiujących lub zepchnięciekultury studenckiej na margines i zastąpienie jejkulturą masową, która „produkuje” coraz więcej odbiorców,a coraz mniej nadawców – i to również w środowiskuuniwersyteckim. Obecnie niewielu jest aktywistówczy społeczników, którzy potrafią motywować dodziałania pozostałych studentów. Można stwierdzić, żerównież z tego powodu coraz płytsze stają się relacjei więzi pomiędzy młodymi ludźmi. Ponadto, jak wspomniałMichał Jarmoc, często w drugim studencie widzimyrywala czy nawet wroga.E.B. Nowak: Jeśli już mówimy o aspekcie rywalizacyjnym– profesor Kromolicka w czasie wykładupodawała bardzo dobitne przykłady: studencinie dość że sobie nie pomagają, to jeszcze wręczszkodzą, przekazując na przykład błędne informacjeo zajęciach, złe notatki. Wzbudziło to we mniewielkie zdziwienie, kiedyś to było nie do pomyślenia,chociażby ze względu na zwykłą przyzwoitośći ludzką solidarność.N. Jagiełowicz: Podczas mojego pięcioletniego życiastudenckiego nie spotkałam się z taką formą rywalizacji.Jednak nie świadczy to, iż studenci nawzajem sobienie szkodzą, nie sprzedają notatek, podają niedokładneopracowania literatury czy błędne odpowiedzi na egzamin.Każdy rocznik jest inny – są grupy bardziej zżyte i takie,w których nie można liczyć na pomoc drugiego.Prof. Rutkowski: Jeżeli ktoś dobrowolnie staje sięstudentem, to oznacza, że wyraża zgodę na przynależnośćdo pewnej grupy ludzi i instytucji oraz że maobowiązek przestrzegać ustalonych zasad i reguł, jakiewewnątrz niej obowiązują. Jest to społeczność o długiejtradycji; pierwszy uniwersytet powstał bowiemw Europie w 1088 roku.Jak się rzeczy mają w praktyce? Otóż nasz uniwersytetnie robi prawie nic, aby bronić swych zasad. Studenciwnoszą ze sobą do uniwersytetu swoje nawyki,obyczaje, swoją moralność i estetykę i nie muszą – niestety– tego zmieniać nawet wtedy, gdy to wszystkojest na bardzo niskim poziomie, ani nawet wówczas,gdy jest sprzeczne z uniwersytecką tradycją. Ze stronyprofesorów i urzędników brak jest w takich sytuacjachwłaściwej kontrreakcji. Tak długo, jak słaby pod tymwzględem będzie uniwersytet, etos studentów zale-9