10

õàðóóëàõ ãýñíýýñ èë¿¿òýéãýýð ñóðãóóëü òºãññºí äàðóéä íü óóëçàí äýðãýäýý
àâñàíû õóâüä Á.Øèðýíäýâèéã ýõëýýä óëñûíõàà äîòîîäîä àëèâààä ñóðãàõ
ãýñíèé èëðýë áîëîâ óó. Ó÷èð íü Õ.×îéáàëñàí Ìîñêâàä íàì, òºðèéí
óóëçàëòàä î÷èõ, ÁÍÌÀÓ-ä ñóóæ áàéñàí ÇÑÁÍÕÓ-ûí á¿ðýí ýðõò òºëººëºã÷
È.À.Èâàíîâòàé óóëçàõäàà Åðºíõèé ñàéä áàéñàí À.Àìàðûí îð÷óóëàã÷èéã,
ýñâýë Ìîñêâà äàõü ººðèéí ýë÷èí òºëººëºã÷èéí ãàçðûí îð÷óóëàã÷ íàðûã
àâàà÷äàã áàéñíàà íýëýýä õóãàöààíû äàðààãààð Á.Øèðýíäýâèéã àâ÷ ÿâàõ
áîëñîí áèëýý. Ýíý òàëààð æèøýý áàðèìò ÷ öººíã¿é áóé.
Äàøðàìä ºã¿¿ëýõýä Á.Øèðýíäýâ ººðèéí àæèë àëáàíû õ¿ðýýíä
õàìðàãäàæ áàéñàí áàéãóóëëàãóóä õèéãýýä ÍÒÕ, Çàñãèéí ãàçàð àæèëëàæ
áàéñàí çºâëºëòèéí ìýðãýæèëòí¿¿äýýñ çºâëºë㺺 àâäàã, òýäíýýñ áàãàã¿é
ç¿éëä ñóðàëöäàã áàéñíàà äóðñàæ, ÀÃß-íû çºâëºõ À.Â.Ðóñàêîâ, ÝÕß- íû
çºâëºõ ýì÷ ß.Ô.Ðûæàêèí, õºãæìèéí çîõèîë÷ Á.Ï.Ñìèðíîâ, òåàòðûí
ñóðãàã÷ À.Ð.Ðàáèíîâè÷, Òºâ Õîðîîíû çºâëºõ Þ.Ê.Ïðèõîäîâ, Çàñãèéí
ãàçðûí çºâëºõ Í.Â.Öàïêèí íàðûí íýðèéã äóðäñàí (29.142) áàéäàã.
Á.Øèðýíäýâ íàìûí ãèø¿¿í áóñ áîëîâ÷ àæèë àëáàíä îðñîí ¿åýñýý
ë ÍÒÕ-îîñ ÿâóóëæ áàéñàí ñóðòàë óõóóëãûí àæèëä äàé÷ëàãäàí îðîëöîõ
áîëñîí àæ. Ýíý þóíû ºìíº áîëîâñðîë ìýäëýãòýé àæèëòàí õîâîð áàéñàí,
íºãººòýéã¿¿ð òýðýýð Ǻâëºëòºä ñóð÷ áàéõäàà êîììóíèñò íàìûí ò¿¿õ
ñóäàëñàí, åðººñ ò¿¿õèéí ìýðãýæèëòýé òóë ýë àæèëä òýíöýõ òàëààð
äàâóó áàéñàí íü òîäîðõîé. ¯¿íèé õàìò ¿çýë ñóðòëûí àæëûí ãîë çààâàð,
õîëáîãäîõ íîì çîõèîë èõýâ÷ëýí ÁÕÊ(á)Í-ààñ èðäýã áàéñàí íºõöºëä ò¿¿íèé
îðîñ õýëíèé ìýäëýã ÷ áàñ ÷óõàë íýãýí ¿ç¿¿ëýëò áàéëàà. Åðººñºº òóõàéí ¿åä
íàìûí ãèø¿¿í áóñ áàéñàí ÷ Òºâ õîðîî, Çàñãèéí ãàçàð òàòàí àâ÷èð÷, íàì
òºðèéí óäèðäëàãûí ò¿âøèíä àëáà àæèë õàðèóöóóëäàã áàéñàí íü íèéãìèéí
öàã ¿åèéí õýðýãöýý øààðäëàãàòàé õîëáîîòîé áèç ýý. Ýíý çàìààð Ýðõ¿¿ãèéí
ñóðãóóëèéíõàí - Þ.Öýäýíáàë, Á.Øèðýíäýâ íàð ýõëýí çàìíàæ, àæèë
àìüäðàëûí ºíäºðëºãò õ¿ðñýí ò¿¿õòýé.
Òóõàéí ¿åä íàìûí áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýõýä îíöãîé àíõààð÷,
1941 îíä ÌÀÕÍ-ûí Òºâ Õîðîîíû øèéäâýðýýð Íàìûí òºâ ñóðãóóëèéã
Íàìûí äýýä ñóðãóóëü áîëãîí ººð÷èëñºí áºãººä òóñ ñóðãóóëüä ÍÒÕíû
åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Þ.Öýäýíáàë, íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà
×.Ñ¿ðýíæàâûí íàðûí õàìòààð Á.Øèðýíäýâ Åðºíõèé (Âñåîáùàÿ èñòîðèÿ-
Í.Õ )ò¿¿õèéí õè÷ýýë çààæ áàéâ. ×èíãýæ óðüä ººðèéí ñóð÷ áàéñàí
ñóðãóóëèà øèíý÷ëýãäýí ººð÷ëºãäºæ, øàò àõèí äýâøñýí ¿åä íü áàãøèëæ,
áîëîâñîí õ¿÷èí áýëòãýõ ¿éëñýä õóâü íýìðýý îðóóëàõ áîëñîíûã òîâ÷ëîí
öààø ºã¿¿ëýõýä: Á.Øèðýíäýâ íü 1942 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí 5-íû ºäðèéí
ÌÀÕÍ-ûí Òºâ Õîðîîíû Òýðã¿¿ëýã÷äèéí õóðëûí 64 ä¿ãýýð òîãòîîëîîð
Òºâ Õîðîîíû ëåêòîðûí ãðóïïûí îðîí òîîíû áóñ äàðãààð áàòëàãäàæ,
Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Í.Ëõàìñ¿ðýí, ×.Ëîäîéäàìáà, Ö.Íàìñðàé íàðûí õàìòààð
òºð, íàìûí óäèðäàõ õ¿ì¿¿ñ, ÿàì òóñãàé ãàçðûí äàðãà íàð, Á¿ãä õóðàëä
èðñýí îðîí íóòãèéí óäèðäàõ àëáàí òóøààëòàí, èäýâõèòí¿¿äýä îëîí óëñûí
áàéäàë, Ǻâëºëòèéí Ýõ îðíû äàéí, óëñ îðíû äîòîîä àìüäðàëûí òàëààð
õî¸ð æèë ãàðóé ëåêö óíøæýý.Òýäãýýð ëåêöèéã îëîí ò¿ìýíä îéëãîìæòîé
õýëáýðýýð õÿëáàð÷ëàí íàéðóóëæ, õºäºº îðîí íóòàãò òàðààõäàà ñî¸ë÷
150