10

áèåèéí õ¿ì¿¿æèë ìýäðýëèéã äýýøë¿¿ëýõèéí òóëä îðîñ áà ìîíãîë
õýâëýë¿¿äèéã çàõèàëàí àâ÷ óíøäàã áîëíî. ͺõºð Øèðýíäýâ áîëáààñ
31 (1941îíû õýëæ áóé-Í.Õ) îíîîñ ýõëýí ýä¿ãýý õ¿ðòýë òóñ Çàñãèéí ãàçðàà
òîìèëîãäîí èðæ Åðºíõèé ñàéäûí òóñãàé äààëãàâðûã ã¿éöýòãýã÷èéí àëáàí
¿¿ðãèéã èäýâõòýéãýýð ã¿éöýòãýæ áóé áîëîõûí ãàäíà çàí áàéäëûí òàëààð
ñàéí, îëîí íèéò ë¿ãýý õàðèëöàà õîëáîî íÿãò áºãººä ýíý çàâñàð íîãäñîí
àæèë äýýðýý àëäàà äóòàãäàë ãàðãàæ õýìæýý øèéòãýë õ¿ëýýæ ÿâààã¿é,
õºäºëìºðèéí á¿òýýëèéã äýýøë¿¿ëýõèéí òºëººíºº áèå ñýòãýëèéã òàâüæ
ÿâäàã áîëìîé.
3.íºõºð Øèðýíäýâ áîëáààñ àíãè ÿçãóóðûí òàëààð æèíõýíý àðä áºãººä
ëàì ÿâààã¿é. ªºðèéí áèå áîëîîä óðàã òºðëèéí äîòðîîñ ÿë øèéòãýë õ¿ëýýæ
ÿâààã¿é áîëîõîîñ ãàäíà Õóâüñãàëò íàìûí ä¿ðýì, ìºðèéí õºòºëáºðèéã ýíý
çàâñàð ñàéíààð ñóäëàí òàíüæ áèåèéã áýëòãýñýí çýðýã á¿õ áàéäàë íü íàìûí
ãèø¿¿í íºõºð Öýäýíáàë, Ëõàìñ¿ðýí íàðûí áàòàëãàà áîëîí Ýâëýëèéí
¿¿ðýýñ ãàðãàñàí áàòàëãàà çýðãýýñ íýãýíòýý òîäîðõîé áîëñîí òóë íºõºð
Øèðýíäýâ íü àðäûí õóâüñãàëò íàìûí ¿éë õýðãèéí òºëººíºº èäýâõòýé
òýìöýæ ÷àäàõ ìýäðýë áîëîâñðîë á¿õèé õ¿ì¿¿í áîëîõ òóë ¿¿íèéã õ¿ññýí
¸ñîîð áîëãîæ Õóâüñãàëò íàìûí ãèø¿¿íýý çóðãààí ñàðûí îðëîã÷îîð
ýëñ¿¿ëýí àâàõ ñàíàëûã èëýðõèéëüå. Íàìûí ¿¿ðèéí äàðãà Ñàíæìÿòàâ” ãýñýí
áàéíà. Òèéíõ¿¿ “íàìûí ä¿ðìèéí ¸ñîîð” Á.Øèðýíäýâ íü ýõëýýä îðëîã÷
ãèø¿¿íýýð ýëñ÷ýý. Ýä¿ãýý ÌÀÕÍ-ûí àðõèâò õàäãàëàãäàæ áàéãàà ò¿¿íèé
“ÌÀÕÍ-ûí á¿ðòãýëèéí êàðò”-ä: 1942 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí 30-íä ÌÀÕÍ-ä
îðëîã÷ ãèø¿¿íýýð ýëññýí, Îðëîã÷ ãèø¿¿íèé áàòëàõûí äóãààð 000622 ãýæ
òýìäýãëýñýí áàéíà (10. Á.Øèðýíäýâèéí òîäîðõîéëîëò).
Óäàëã¿é ò¿¿íèéã 1942 îíû 12 äóãààð ñàðûí 17-íû ºäºð õóðàëäñàí
Íàìûí Òºâ Õîðîîû Òýðã¿¿ëýã÷äèéí 83 äóãààð õóðëààð “Íàìûí áàéãóóëàëò
ñýòã¿¿ëèéí êîëëåãèéã áàòëàõ òóõàé” òîãòîîëûã áàòàëæ, ñýòã¿¿ëèéí
çºâëºëèéã ÍÒÕ-íû óõóóëàí áîëîâñðóóëàõ õýëòñèéí ýðõëýã÷ Í.Ëõàìñ¿ðýí
(äàðãàä), çîõèîí çààâàðëàõ õýëòñèéí ýðõëýã÷ Ìèíæ¿¿ð, Åðºíõèé ñàéäûí
ðåôåðåíò Á.Øèðýíäýâ, ÍÒÕ-íû ëåêòîð Ä¿ãýðñ¿ðýí, ÍÒÕ-íû äàðãà íàðûí
òóñëàõ Ä.Òºìºð-Î÷èð, ØÓÕ-èéí Ø.Ëóâñàíâàíäàí, ÍÒÕ-íû óëñ àðäûí àæ
àõóéã óäèðäàõ õýëòñèéí Àäèëáèø íàðûí á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð áàòëàí,
ñýòã¿¿ëèéí óëñ òºðèéí àãóóëãà, ÷àíàðûã ýðñ ñàéæðóóëæ äýýä øàòíàà
ãàðãàõûã ¿¿ðýã áîëãîæýý“(11.168).
ÌÀÕÍ-ûí Òºâ Õîðîîíîîñ ÁÕÊ(á)Í-ûí Òºâ Õîðîîíä õàíäàí ÇÕÓ-ûí
Á¿ãä íàéðàìäàõ óëñóóä, õÿçãààð, ìóæ, õîòûí íàìûí õîðîîäûí ëåêòîðûã
áýëòãýõ, äàâòàí ñóðãàõ 6 ñàðûí êóðñò ººðèéí çàðèì õ¿ì¿¿ñèéã ñóðãàõ
áîëñîíû äàãóó Á.Øèðýíäýâ, Í.Ëõàìñ¿ðýí, ×.Ëîäîéäàìáà, Ö.Íàìñðàé
íàð 1943 îíû çóí Ìîñêâàä î÷æýý. Òýðõ¿¿ êóðñò óëñûí áà íàìûí ò¿¿õ, Ýõ
îðíû èõ äàéí, 1917-19Ç4 îí õ¿ðòýëõ îëîí óëñûí õàðèëöàà, ÇÕÓ-ûí ãàäààä
áîäëîãî, ýäèéí çàñàã, äàéíû ¿åèéí ñóðòàë íýâòð¿¿ëýã çýðýã õè÷ýýëèéã
íýðä ãàðñàí ýðäýìòýä, ò¿¿õ÷èä, ôèëîñîô÷èä çààõûí õàìò îëîí óëñûí
êîììóíèñò õºäºë㺺íèé íýðò ç¿òãýëòýí Ïàëüìèðî Òîëüÿòòè, Îòòî
Êóóñèíåí, Âàñèëèé Êîëàðîâ, Äîëîðåñ Èáàððóðè íàð òóñãàé ñýäâýýð,
îðîñ õýëýýð ëåêö óíøèæ áàéæýý. Ñóðãóóëü êóðñýý òºãñººä Á.Øèðýíäýâ
153