10

1961 îíä Àðäûí õóâüñãàëûí 40 æèëèéí îéã òýìäýãëýõ ¿åä Øèðýíäýâ
ãóàéí "¯¿ð öàéæ ¿¿ðäèéí æàðãàë èðñýí íü" íèéòëýë õýâëýãäæýý.
"...Ýõ îðîí áàéâ÷, ýðõ ÷ºëººã¿é, ýðõýì áàÿëàã áàéâ÷ ýäëýõ õóâüã¿é,
õóó÷èí Ìîíãîëûí õàðö àðä õóâüñãàëûí áîñãîíîî õ¿ð÷ èðýýä áàéõàä..." ãýæ
ýíý íèéòëýë ýõýëäýã.
Òýãýýä Àðäûí õóâüñãàë ÿëàí ìàíäàæ, àðä ò¿ìýí ýðõ ÷ºëººãºº îëæ,
ýðõýì áàÿí ýõ îðíûõîî ýçýí áîëñíûã äóðäàæ, õóó÷èí õóâöñàà òàéëæ,
ãî¸ëûí õóâöñàà ºìññºí ìàíàé ÷ºëººò èðãýä øèã óðüäûí Äà Õ¿ðýý ÷
ººð÷ëºãäºæ, áàðèëãà, öýöýðëýã, ñàðóóë ñàéõàí òàëáàé, ºðãºí óðò ãóäàìæ,
çàìòàé áîëîâ. Ìóó õýëýãäýæ áàéñàí, ìóóõàéä òîîëîãäîæ ÿâñàí õàðö çàðö
àðä, ºíººãèéí Ìîíãîëûí àëäàðò õ¿ì¿¿ñ áîëæ òºðèéí æîëîî áàðèëöàæ
áàéãààä, ÿàæ áàÿðëàæ ÿâäãàà èëýðõèéëñýí áàéäàã.
Òýäãýýð õ¿ì¿¿ñ õààíààñ òºðñºí áý? Öýöýã äóíäààñ ãàðààã¿é çàëóóñ ìèíü
òà á¿õíèé äóíäààñ ë ãàðñàí, òºðñºí ø¿¿ äýý ãýæ õýëñýýí.
1980 îíä Àðäûí õóâüñãàëûí 60 æèëèéí îéí áîñãîí äýýð ìàíàé àêàäåìè,
õóóëèéí áàéãóóëëàãóóä, çàëóó÷óóä, ïèîíåðèéí áàéãóóëëàãà àõìàä
ç¿òãýëòíèé õîðîî, Áîëîâñðîëûí ÿàì çýðýã îëîí áàéãóóëëàãà ãàçàð íèéëæ,
ìàíàé çàëóó ¿åèéíõíèé äîòîð ãàðàõ áîëñîí ýëäýâ õàðø ¿çýãäëèéí ¿¿ñýí
ãàð÷ áóé á¿õ øàëòãààíûã ñóäëàí ä¿ãíýýä ýíý òàëààð ìàø òîì çºâëºë㺺í
õèéñýí. Ýíý çîâëºë㺺íä çàëóó÷óóäòàé õîëáîîòîé á¿õ ãàçðûí óäèðäëàãà,
áàãø ñóðãàí õ¿ì¿¿æ¿¿ëýã÷èä, ýõ ýöýã 1 000 ãàðóé õ¿ì¿¿ñ îðîëöñîí. Òîì
èëòãýë òàâüæ õýëýëö¿¿ëñýí. Èëòãýëòýé õîëáîãäñîí ÿíç á¿ðèéí ñàíàà îíîî
ãàðñàí. Toãòoîë óðèàëãà ÷ ãapãacaí.
Øèðýíäýâ ãóàé ýíý çºâëºë㺺íèéã íýýæ ¿ã õýëæýý.
Óëñûí ìààíü õ¿í àìûí 46.7 õóâü íü 16 õ¿ðòýëõ íàñíû èðãýä áîëæ
çàëóóñàã õ¿í àìòàé ã¿ðýí áîëæ áàéãàà íü ñàéõàí õýðýã.
Ãýâ÷, ýëäýâ õýðýã çºð÷èë ãàðãàäàã õ¿ì¿¿ñ öººí òîîòîé áîëîâ÷ áóé
áîëæ. Ýíý íü öààøäàà ãàçàð àâàõ õàíäëàãàòàé, õýðýã çºð÷ëèéí àðãà õýëáýð
÷ ºðãºæèæ, õàìðàãäàõ õ¿ì¿¿ñ íü îëøðîõ øèíæãýé áîëëîî. Ýíý áîë ¿íýõýýð
íîöòîé ¿çýãäýë, ¿¿íä ñýòãýë ñàíàà ò¿ãøèõã¿é áàéõ ýðõ õýíä ÷ áàéõã¿é.
Öàã àëäàõã¿é, á¿õ íèéòýýðýý, àæèë òºðºë, ñàíàà ñýòãýëýý íýãòãýí, ýíý
¿çýãäýëòýé òýìöýë õèéõ õýðýãòýé áîëëîî. Ýëäýâ ãàæóóäàë ãàðãàã÷äûí
îþóíûã ñàðóóëæóóëæ, ñýòãýë ñàíààã íü ñýðãýýæ, àìüäðàõ aãaap îð÷íûã
íü öýíãýãæ¿¿ëæ, ñàéí õºäºëìºð, ñàéõàí àìüäðàëûã ìºðººäºã÷èä áîëãîõ,
òèéì à÷ õ¿÷òýé àæèë ºðí¿¿ëýõ öàã áîëæýý ãýæ õýëñýí ñýí.
Ýíý õî¸ð íèéòëýë áîëîí õýëñýí ¿ãýýñ ¿íäýñëýýä áè Øèðýíäýâ ãóàé
ýõ óëñûíõàà çàëóó ¿åèéíõíèé òºëºº ÷àäàõ á¿õíýý õèéñýýð èðñýí àðèóí
ñýòãýëòýé, æèíõýíý áóÿíòàé áóóðàë ãýæ õýëýõ ãýñýí þì.
Õîé÷èéí çàëóó ¿åèéíõíèé òºëºº Øèðýíäýâ ãyaé ñîíèí, õýâëýëä ýðäýìò
ñýòã¿¿ë÷èéí õóâèàð, áàéñõèéí áè÷èõýýñ ãàäíà, ðàäèî òåëåâèçýýð ¿å ¿å
ÿðüæ, ñîíñîã÷, ¿çýã÷èäòýé ñàíàà áîäëîî õóâààëöàæ áàéäàã. "Ò¿¿õèéí
õîéìîð", "Óðàì" çýðýã íýâòð¿¿ëãèéã òà á¿õýí ëàâ ñàíàæ áàéãàà.
1995 îíä "Àðèóí ¸ñ ñóðòàõóóí" õºäºë㺺í áàéãóóëæ, ìàíàé àðä ò¿ìíèé
ò¿¿õò óëàìæëàëò ¸ñ çàíøëûã ñóðòàë÷èëæ ýõýëñýí. Òýð õºäºë㺺í òºäõºí
ýâ íýãäýë áàéãóóëëàãàòàé íýãäñýí.
221