10

íü èìïåðèàëèçìûí õàãàñ êîëîíè áîëæ áàéñàí ãýñýí ä¿í øèíæèëãýý
õèéæýý. Ìîíãîë÷óóä 1911 îíä Ìàíæèéí òàëõèãäëûã ò¿ëõýí óíàãàæ,
òºðèéí òóñãààð òîãòíîëîî òóíõàãëàí çàðëàñàí áîëîâ÷ Õààíò Îðîñ,
õºðºíãºòºí-ãàçðûí ýçäèéí Õÿòàäûí Çàñãèéí ãàçðóóä ò¿¿íèéã çºâøººðºí
õ¿ëýýñýíã¿é, ýöýñò íü Õÿòàäûí öýðãèéí ýðõòýí Ñþé Ø¿÷æýíü Ìîíãîëûí
ººðòºº çàñàõ àâòîíîìèò ýðõèéã ÷ öýðýã çýâñãèéí õ¿÷ýýð öóöëàí óñòãàñàí
òóõàé òîäîðõîé áàðèìò ãàðãàæ íîòëîí ºã¿¿ëñýí áàéíà. 1917 îíä Îðîñîä
ñîöèàëèñò õóâüñãàë ÿëæ ãàäààä áàéäàë ¿íýõýý𠺺ð÷ëºãäñºíèé óëìààñ
ìîíãîë÷óóäûí ¿íäýñíèé ýðõ ÷ºëººíèé õºäºë㺺í íèéãìèéí äàðëàëûí
ýñðýã àðä ò¿ìíèé òýìöýëòýé õîñîëæ, 1921 îíû Ìîíãîë àðäûí õóâüñãàë
áîëæ ºðíººä, Ǻâëºëò Îðîñûí òóñëàìæòàéãààð ÿëàëòàíä õ¿ðñíèéã íîòëîí
õàðóóëæýý. Ìîíãîë óëñ îð÷èí öàãèéí ñî¸ë èðãýíøèë, àðä÷èëàë, äýâøèëòýé
óëñ îðîí áîëîõûí òóëä òóõàéí ¿åä ÇÕÓ-ûã ò¿øèãëýí, êàïèòàëèñò áèø
çàìààð çàìíàõààñ ººð ÿìàð ÷ àðãàã¿é áàéñíûã íîòëîí õàðóóëæýý.
Êàïèòàëèñò áèø õºãæèë ñîöèàëèñò áàéãóóëàëòàíäàà Ìîíãîëûí àðä ò¿ìýí
ººðèéí øóðãóó õºäºëìºð, ñîöèàëèñò îðíóóäûí òóñëàìæ äýìæëýãòýéãýýð
¿íäñýíäýý îð÷èí ¿åèéí õºäºº àæ àõóé, ¿éëäâýð, ñî¸ë èðãýíøèëòýé óëñ
îðîí áîëæ ÿìàð àìæèëòàíä õ¿ð÷ áàéñíûã òîäîðõîé áàðèìòààð îíîëûí
¿íäýñëýëòýéãýýð íîòîëæýý.
Àêàäåìè÷ Á.Øèðýíäýâèéí ýðäìèéí á¿òýýë øèíæèëãýý ñóäàëãààã
ºíäðººð ¿íýëæ, 1960-70-ààä îíû ¿åñò Óíãàð, ÇÕÓ, Áîëãàð, Ïîëüø,
×åõîñëîâàêèéí ØÓÀ-èéí ººðèéí æèíõýíý áóþó õ¿íäýò ãèø¿¿íýýð
ñîíãîîä, Àíãëèéí Ëèäñèéí Èõ Ñóðãóóëü ò¿¿íèéã õ¿íäýò äîêòîðîî áîëãîñîí
áàéâ.
Ìàðêñèçì, Ëåíèíèçìèéí àíãè÷, íàì÷ ¿çýë îíîë íî¸ëæ, òýð íü áàñ
ç¿¿íèé íóãàëàà çàâõðàëä àâòààä ¿çýë ñóðòëûí õàòóó äàðàíãóéëàë òîãòñîí
òóõàéí ¿åèéí íºõöºëä Á.Øèðýíäýâ çîõèîëóóäàà ÌÀÕÍ, ò¿¿íèé óäèðäàí
÷èãë¿¿ëýõ ¿¿ðýã, à÷ õîëáîãäëûã çºâøººðºí õ¿ëýýæ öîõîí òýìäýãëýæ
áàéæ ýðäìèéí îëîí á¿òýýë ãàðãàæ, áîäèòîé ä¿í øèíæèëãýýí¿¿äèéã
áîëãîîìæòîé õèéæ, çàðèì áàðèìò, çàðèì ñàíàà ä¿ãíýëòýý èë ãàðãàëã¿é
îðõèí ¿ëäýýõýä õ¿ð÷ áàéñàí íü ìýäýýæ õýðýã. Ãýñýí ÷ áàñ óëñ ¿íäýñòýí, ýõ
îðíûõîî àøèã ñîíèðõîëä òîõèðñîí íýëýýä ç¿éëèéã øóóä áà òîéðóó çàìààð
èëýðõèéëæ áàéñíûã äîòîîä ãàäààäûí çàðèì óíøèã÷èä ãÿðõàé àæèãëàñàí
áàéäàã. Àâñòðàëèéí íýðò ìîíãîë÷ ýðäýìòýí È.Ðàõåâèëüç õýäýí æèëèéí
ºìíº áè÷ñýí íýãýí ºã¿¿ëýëäýý àêàäåìè÷ Á.Øèðýíäýâ òýðã¿¿òýé çàðèì
ìîíãîë÷ ýðäýìòýä êîììóíèñò ¿çýë ñóðòëûí õàòóó õÿíàëòàíä áàéñàí ÷
ãýñýí óëñ îðíûõîî ò¿¿õ, àìüäðàë õºãæëèéí áîäèò ¿íýíèéã àðãà ñ¿âýã÷ëýí
ãapãaæ ÷àääàã áàéâ ãýñýí íü ñàíàìñàðã¿é õýðýã áèø ýý. Á.Øèðýíäýâ
Ǻâëºëòèéí ØÓÀ-èéí åðºíõèéëºã÷ áàéñàí Â.Ë.Êîìàðîâ, Âàâèëîâ,
Íåñìåÿíîâ, Ì.Â.Êåëüäûø, Àëåêñàíäðîâ, Õÿòàäûí ØÓÀ-èéí åðºíõèéëºã÷
Ãî Ìî Æî, Ýíýòõýãèéí Ðàäõà Êðèøíà, Óíãàðûí Ëàéîø Ëèãåòè, Àìåðèêèéí
Îóýí Ëàòòèìîð, ò¿¿í÷ëýí ÂÀ.Îáðó÷åâ, Ñ.À.Êîçèí, È.Ì.Ìàéñêèé,
À.Ë.ßíøèí, Å.Ì.Æóêîâ, È.ÀÅôðåìîâ, Ñ.Â.Êèñèëåâ, À.Ï.Îêëàäíèêîâ,
Ñ.Ä.Äûëûêîâ, È.ß.Çëàòêèí íàðûí çýðýã îëîí óëñûí íýðò ýðäýìòýäòýé íýã
áèø óäàà óóëçàæ ñàíàë ñîëèëöîí, õàìòàð÷ àæèëëàñààð áàéñàí áºãººä òýä
16