10

Õýðýâ àëü íýã òàëä ãàðâàë ìýðãýæèëòýí áàãø íàðûí ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíä
ÿâóóëäàã ìýäýýëýëä ºðòºõ òóë íàäàä õ¿íä áàéñàí. Á.Ðèí÷åí áàãø íýã óäàà
ãàøóóõàí ¿ã õýëñíýýñ íü áîëæ ðåêòîð Øèðýíäýâ ò¿¿íä öîõèëò ºãñºíã¿é
ãýæ 1948 îíä Íàìûí Òºâ Õîðîîû òîãòîîëîîð çýìëýë ÷ àâ÷ áàéñàí.
Ìýðãýæèëòíýýð óðüæ àæèëëóóëæ áàéñàí Îðîñ óëñûí (ÇÕÓ-ûí) áàãø
íàðûí èõýíõ íü ºíäºð ìýäëýã áîëîâñðîëòîé òîì ýðäýìòýä áàéñàí. Ìàíàé
áàãø íàðûã ñóðãàõ òàëààð èõ òóñàëñàí þì. Ãýõäýý òýäíèé äîòðîîñ íýã, õî¸ð
õ¿í ýëäýâ þì ñóðâàëæèëæ Ýë÷èí ñàéäûí ÿàìàíä ìýäýýëäýã áàéñàí.
Íýã óäàà ìèíèé ïðîðåêòîð áàéñàí ïðîôåññîð Øåïèòîâ íýã ºäºð ìèíèé
ºðººíä îðæ èðæ "Ñòàëèíû íàìòðûã õýë ãýæ íýã îþóòíààñ àñóóõàä, òýð
Ñòàëèí áîë ãðûçóí (ìýðýã÷) õ¿í ãýæ õýëñýí. Ýíý ÿàãààä òýð âý? Ýíý îþóòàí
Ñòàëèíûã ñàíààòàé èíãýæ õýëæ áàéíà ãýñýí þì. Òýãýõýä áè ýíý áîëîõã¿é
þì áîëëîî ãýæ áîäîîä, Òà óó÷èëæ ¿ç, òýð îðîñ õýë ìóó ìýääýã ó÷èð
äýýðýýñ áóðóó äóóäàæ áàéãàà þì áàéíà ãýæ òàéâøðóóëæ áèëýý" ãýæ ÿðüæ
áàéñàí þì. Ïðîðåêòîð áàéñàí ìýðãýæèëòýí Ñ.È.Õðîìîâ, Ñ.Ì.Ïîïîâ áîëîí
Ö.Íàöàã íàðûí äýìæëýã òóñëàëöàà, àæèëñàã ÷àíàð ìèíèé àæèë õýðýãò
¿íýõýýð èõ òóñ áîëñîí ãýæ äóðñàí ÿðüñàí þì.
Á.Øèðýíäýâ ãóàé îþóòíóóäòàé îéð äîòíî àæèëëàæ òýäíèé çîõèîí
áàéãóóëñàí àðãà õýìæýýíä îðîëöîõûí äýýð ýëñýã÷èäòýé óóëçàëò õèéæ
ñóðãààëûí ¿ã õýëæ çàõèà äààëãàâàð ºãäºã áàéæýý.
Àêàäåìè÷ Ð.Öýðýíäóëàì ãóàé: "Øèðýíäýâ çàõèðàë áèäýíä ñóðãàìæèéí
ñàéõàí ¿ã õýëæ, äýýä áîëîâñðîë ýçýìøèõ, ãàäààä õýë ñóðàõûí à÷
õîëáîãäëûí òàëààð îëîí ç¿éëèéã çàõèæ, òà íàð Ò¿ìýíäýëãýð (ýì÷) øèã îíö
ñóðëàãàòàí, Öýðýí... øèã òàìèð÷èí, Áóäõàíä øèã òàíö÷èí, Áàòæàðãàë øèã
çîõèîí áàéãóóëàã÷, Ïóíöàã øèã (àêàäåìè÷) ñî¸ëòîé áîëöãîîãîîðîé ãýæ
¿ãèéíõýý òºãñãºëä õýëýõýä, ÿìàð ñàéõàí þì, íýýðýý òèéì áîëîõ þìñàí ãýæ
áîäîãäîæ áèëýý. Áàñ õè÷ýýë îðîñ õýë äýýð çààãääàã, áèä áýëòãýë ìóóòàé
áîëîõîîð ¿íýõýýð èõ õè÷ýýëëýäýã, áàãø íàð ÷ ºíäºð øààðäëàãà òàâüäàã
áàéñàí" ãýæ îþóòàí ¿åý äóðñàí ÿðüæ áàéñàí þì.
Îðîñ óëñààñ áàãø óðüæ àæèëëóóëæ, õè÷ýýë îðîñ õýë äýýð çààãääàã òýð
¿åä õ¿ì¿¿ñ, èõ ñóðãóóëü áàéãóóëàãäñàí þì ãýæ ýðãýëçýæ, ø¿¿ìæèëöãýýäýã
áàéñàí áàéíà. Ýíý òóõàéä Á.Øèðýíäýâ ãóàé "Ýíý áîë òàøàà îéëãîëò".
Äýëõèéí îëîí îðíû èõ, äýýä ñóðãóóëèéã àíõ áàéãóóëàõäàà áàãø ãàäààäààñ
óðüæ àæèëëóóëäàã òóðøëàãà îëîí áèé. Òóõàéëáàë, Ìîñêâàãèéí Èõ
Ñóðãóóëèéí àíõíû áàãø íàðûí äîòîð Ãåðìàíû ýðäýìòýä, Ôðàíö, Àíãëèéí
Èõ Ñóðãóóëüä ãðåê, ëàòèí õýëòýé õàðü îðíû ýðäýìòýä íýëýýä áàéæýý" ãýæ
áàðèìòààð äóðñàæ ÿðüäàã þì.
Àêàäåìè÷ Á.Øèðýíäýâ ãóàé èõ ñóðãóóëèéí õàìò îëíûã óäèðäàí çîõèîí
áàéãóóëàõààñ ãàäíà õè÷ýýë çààæ ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèëä áèå÷ëýí
îðîëöîæ õèéäýã áàéñàí áàéíà.
Á.Øèðýíäýâ ãóàéí óäèðäëàãà îðîëöîîãîîð 1949 îíîîñ Ìîíãîëûí
ò¿¿õèéí íýãýí áîòü áè÷èãäýí õýâëýãäæýý.
Àêàäåìè÷ Á.Øèðýíäýâ ãóàé ðåêòîð áàéõ òýð ¿åèéí áàãø íàðûí ýðäýì
øèíæèëãýýíèé àæèëä èäýâõòýé îðîëöîæ, çàëóó ¿åèéã ¿ëãýðëýæ áàéñàí
òóõàé: "Àíõíû áàãø íàð Ø.Ëóâñàíâàíäàí, Á.Ðèí÷èí, Ö.Äàìäèíñ¿ðýí;
187