10

íýãäëèéí ¿ëãýð÷èëñýí øèíý ä¿ðìèéã áàòëàõ, õºäºº àæ àõóéí òýðã¿¿íèé
ìýðãýæèëòýí íàðò ãàâüÿàò öîë îëãîõ, ñàéí ìàë÷äûã óðàìøóóëàõ çýðýã àðãà
õýìæýý àâñàí áºãººä ¿¿íä áóñàä óäèðäàõ íºõäèéí õàìò í. Á.Øèðýíäýâ
áàãàã¿é õóâü íýìýð îðóóëñàí þì.
Óðüä òîî òîëãîé íü õîðîãäñîîð áàéñàí ìàíàé óëñûí ìàë ñ¿ðýã
õî¸ðäóãààð òàâàí æèëä õàãàñ ñàÿ ãàðóé òîëãîéãîîð áóþó 2,4 õóâèàð ºñ÷
øèíý øèíý ñàíãèéí àæ àõóé, ìàë àæ àõóéí ìàøèíò ñòàíöóóä áàéãóóëàãäàæ,
1952 îíîîñ 1957 îíä õºäºº àæ àõóéí íýãäýëä ýëññýí àðäûí àæ àõóéòàí 5
õóâèàñ 35 õóâü áîëòîë ºñ÷, òýäãýýðèéí íèéò ìàë 9,4 ñàÿ, ¿¿íýýñ íèéãìèéí
ºì÷èíä 5,2 ñàÿ ìàë áàéâ. ̺í õóãàöààíä ìàëûí òýæýýë áýëòãýõ, õàøàà
ñàðàâ÷ààð õàíãàõ õýìæýý íýëýýä íýìýãäñýíýýñ ãàäíà õºäºº àæ àõóéí
äóíä, äýýä áîëîâñðîëòîé ìÿíãà ãàðóé ìýðãýæèëòíèéã áýëòãýæ, àðäûí
àæ àõóéòàí, õºäºº àæ àõóéí íýãäë¿¿äýä óëñààñ òàâü ãapyé ñàÿ òºãðºãèéí
çýýëëýã îëãîæýý.
1957 îíû 5 äóãààð ñàðä Þ.Öýäýíáàë, Ä.Äàìáà òýðã¿¿òýé ìàíàé íàì,
çàñãèéí òºëººëºã÷èä ÇÑÁÍÕÓ-ä àéë÷èëæ Ǻâëºëòèéí íàì, çàñãèéí
òºëººëºã÷èäòýé õèéñýí õýëýëöýýíèé ä¿íä ÇÕÓ-ààñ Ìîíãîëûí íóòàãò
áàéãóóëñàí íåôòü, óóë óóðõàéí ¿éëäâýð¿¿ä, íèñýõ áóóäàë, îíãîö, áàðèëãà
çýðãèéã ìàíàéä øèëæ¿¿ëýõ, õºäºº àæ àõóéí îëîí òîîíû ìàøèí òåõíèê,
òºõººðºìæ õýðýãëýëèéã õºíãºëºëòòýé çýýëèéí ¿íäñýí äýýð íèéë¿¿ëýõýýð
øèéäâýðëýñýí íü òóñ îðîíä ñîöèàëèçìûí ¿íäñèéã òàâèõ, ÿëàíãóÿà õºäºº
àæ àõóéã õºãæ¿¿ëýõ, õîðøîîëîõîä ¿ëýìæõýí à÷ õîëáîãäîëòîé áîëñîí þì.
Ìàíàé íàì, çàñãèéí òºëººëºã÷äèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä Íàìûí Òºâ Õîðîîû Óëñ
Òºðèéí Òîâ÷îîíû ãèø¿¿í, Åðºíõèé ñàéäûí íýãä¿ãýýð îðëîã÷ Á.Øèðýíäýâ
îðîëöñîí áºãººä ò¿¿íèé ñàíàà÷ëàãààð øèéäâýðëýãäñýí íýã ÷óõàë ç¿éëèéã
äóðäâàë, õýëýëöýýíèé ¿åýð áîëñîí õ¿ëýýí àâàëò äýýð Í.Ñ.Õðóùåâ
Ìîíãîëûí òºëººëºã÷äºä õàíäàí áèäýíä íýìæ õýëýõ õ¿ñýëò áàéíà óó ãýõýä
í.Øèðýíäýâ ìàíàé õ¿í àìûí äîòîð íèéãìèéí õàëäâàðò ºâ÷èí íýëýýä
áàéäàã òóë ò¿¿íèéã àðèëãàõàä òóñëàõûã õ¿ñíý ãýæ õýëñíèéã Ǻâëºëòèéí
òàë õ¿ëýýí àâñíààð òóñ óëñàä ýð¿¿ëèéã õàìãààëàõ òàëààð òºëºâëºñºí àðãà
õýìæýýã áèåë¿¿ëýõýä Ǻâëºëòèéí õ¿í ýìíýëãèéí ýêñïåäèö¿¿äèéã èð¿¿ëæ
àæèëëóóëàõààð øèéäâýðëýæ õîëáîãäîõ çàðäëûí 50 õóâèéã ÇÕÓ ººðòºº
õ¿ëýýí íýìýãäýë òóñëàìæ ¿ç¿¿ëýõýýð òîãòæýý. ¯¿íèé äàãóó äàðàà÷èéí
æèë¿¿äýä ìàíàé ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãóóä Ǻâëºëòèéí ýêñïåäèö¿¿äòýé
õàìòðàí àðüñ ºíãº, ñ¿ðüåýãèéí ¿çëýã, ýì÷èëãýýã á¿õ íèéòèéã õàìðàí
ÿâóóëñàí íü ìàíàé õ¿í àìûã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõýä òóñ áîëæ Ìîíãîëûí õ¿í àì
æàðààä îíû ýõýýð íýã ñàÿûí áîñãûã äàâñàí áèëýý.
ÌÀÕÍ-ûí Òºâ Õîðîîíû 1956 îíû IY á¿ãä õóðàë, ÇÕÓÊÍ-ûí XX èõ
õóðëûí ¿çýë ñàíàà, ä¿ãíýëòèéã ºíäðººð ¿íýëýí äýìæèæ ººðèéí ¿éë
àæèëëàãààíä îíîë, ïðàêòèêèéí ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé ãýæ ¿çýõèéí õàìò
ÁÍÌÀÓ áà ÌÀÕÍ-ûí äîòîð íýã õ¿íèéã òàõèí ø¿òýæ áàéñàí ÿâäàë áîëîí
õóâüñãàëò õóóëü ¸ñûã çºð÷ñºí íîöòîé àëäàà çàâõðàë ãàð÷ áàéñíûã àíõ
èëð¿¿ëýí ø¿¿ìæèëæ ýíý àñóóäëûã íàðèéâ÷ëàí øàëãàõûã Íàìûí Òºâ
Õîðîîû Óëñ Òºðèéí Òîâ÷îîíä äààëãàæýý. Òýð ¸ñîîð ÁÍÌÀÓ-ûí Äîòîîä
ßàìíû àæèë äýýð 1937-1940-îîä îíä ãàðñàí àëäàà çàâõðàëûã øàëãàõ
192