10

õ¿÷íèé õýðýãöýý óëàì íýìýãäýæ áàéãààã ¿íäýñëýí á¿ðýí äóíä ñóðãóóëèéí
òîîã îëøðóóëàõ, äýýä ñóðãóóëü áàéãóóëàõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàæýý. Ýíý
øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí Ìîíãîë óëñûí Çàñãèéí ãàçàð (ÁÍÌÀÓ ûí Ñàéä
íàðûí çºâëºë) 1940 îíû 12 äóãààð ñàðûí 6-íû ºäðèéí òîãòîîëîîð Ìîíãîë
óëñûí Óíèâåðñèòåò áàéãóóëàõ áîëñîí íü ìàíàé îðíû øèíæëýõ óõààí,
áîëîâñðîëûí õºãæèëä òîìîîõîí ¿éë ÿâäàë áàéñàí þì.
Òýð òîãòîîëä: “Óëñûí Óíèâåðñèòåòèéã çîîòåõíèê, áàãø, õ¿íèé ýì÷èéí
ãýñýí 3 ñàëáàðòàéãààð Àðäûã Ãýãýýð¿¿ëýõ ßàìíû Õàðüÿàíä áàéãóóëàõ,
õè÷ýýëèéã 1941 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðä íýýõýýð çààãäñàí áàéíà” 1 .
¯¿íèé äàãóó èõ ñóðãóóëüä ñóðàëöàõ õ¿ì¿¿ñèéí óðüä÷èëàí áýëòãýõ
êóðñûã 17 õ¿íòýéãýýð íèéñëýëèéí íýãä¿ãýýð 10 æèëèéí äóíä ñóðãóóëü
äýýð íýýæ àæèëóóëæýý. 1941 îíä Óíèâåðñèòåòèéã íýýõ äîòîîä, ãàäààä
òààëàìæòàé íºõöºë á¿ðýëäýýã¿éãýýñ ÌÓÈÑ-èéã 1942 îíû 10-ð ñàðûí 5-íä
Àðäûí Ãýãýýðëèéí ßàìíû õàðüÿàíä íýýæ, íýýëòèéí àæèëëàãààíä íàì
çàñãèéí óäèðäàã÷èä Õ.×îéáàëñàí, Þ.Öýäýíáàë, Ã.Áóìöýíä áîëîí ÇÕÓ-ûí
Ýë÷èí ñàéä È.À.Èâàíîâ íàð îðîëöîæ, Ãýãýýðëèéí ßàìíû Ñàéä Ò.Ìàøëàé
íýýëòýä çîðèóëñàí èëòãýëèéã òàâüæýý. Õóðëûã îäîîãèéí Ñàíêò-Ïåòåðáóðã
(Õóó÷èí Ëåíèí êëóá)-ò õèéæýý.
Íýãýí áàðèìò äóðäàõàä ÌÓÈÑ (óëñûí óíèâåðñèòåò)-èéí ñàéäûí
òóøààëààð ¿íäñýí àíãèäàà 93, áýëòãýë àíãèäàà 57 á¿ãä 150 îþóòàíòàé
àíõíû õè÷ýýëèéí æèëýý ýõýëñýí 2 áà áàñ 6 îþóòàí áèå äààí ñóðàëöàõ
áîëæýý. Ìîíãîëûí íýðò ýðäýìòýä ãàâüÿàò áàãø, ýì÷ íàð Ã.Àþóøæàâ,
Í.Ñîäíîì, Ö.Øàðàâíÿìáóó, Ñ.Äàøèéìàà, Ï.Øèæýý, Á.ßðèíïèë,
Á.Ðàã÷àà, Ã.Ëîäîí, Á.Áàëæèííÿì, Ñ.Ñîñîðáàðàì, Ã.Äîðæ, Ö.Æàìúÿíæàâ,
Á.Áàëæèííÿì çýðýã ºíººãèéí íýðòýé ñýõýýòí¿¿ä àíõíû îþóòíóóä
áîëöãîîæýý.
Àíõíû õè÷ýýëèéí æèëä ÇÕÓ-ààñ 7 áàãø óðèãäàí àæèëëàñàí áàéíà.
Ðåêòîðûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷ýýð ñàéä Ò.Ìàøëàé ò¿ð õàâñðàí àæèëëàæ
áàéæýý.
ÌÀÕÍ-ûí Òºâ Õîðîî ÌÓÈÑ-èéã çîõèîí áàéãóóëàëòûí õóâüä óëàì
áýõæ¿¿ëýí, ñóðãàëòûí ÷àíàð ìàòåðèàëëàã áààçûã öààøèä ñàéæðóóëàõ
çîðèëãîîð 1944 îíû 9 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íýýñ Íàìûí Òºâ Õîðîîû íàðèéí
áè÷ãèéí äàðãà Á.Øèðýíäýâèéã ÌÓÈÑ-èéí àíõíû ðåêòîðîîð òîìèëæ
õàâñðàí àæèëëóóëàõààð, áàñ Ö.Íàöàãèéã çàõèðãàà àæ àõóé ýðõýëñýí îðëîã÷
çàõèðëààð òîìèëñîí áàéíà.
Èéíõ¿¿ Ìîíãîëûí íýðò ýðäýìòýí, àêàäåìè÷ Á.Øèðýíäýâ ÌÓÈÑèéí
ðåêòîðûí (çàõèðëûí) ¿¿ðýãò àæëûã 1944 îíîîñ 1954 îä õ¿ðòýë õèéæ,
ÌÓÈÑ-èéã õºë äýýð íü çîãñîîõ, õºãæ¿¿ëýõ áýõæ¿¿ëýõ òàëààð èõýýõýí
ç¿éëèéã ñàíàà÷ëàí õèéñýí áàéíà. Ýíý òàëààð çàðèì ò¿¿õýí áàðèìòóóäààñ
èø òàòàí äîîð ºã¿¿ëüå.
Á.Øèðýíäýâ çàõèðëûí ñàíàà÷ëàãà, äýìæëýãýýð 1945 îíä áàãø íàðûí
ôàêóëüòåòýä õýë áè÷èã, óòãà çîõèîëûí áàãø áýëòãýõ ñàëáàð íýýãäæýý.
1
ÌÓÈÑ-èéí àðõèâ. 1942. õàâòàñ 1. ¹ 7
2
ÌÓÈÑ-èéí àðõèï. 1942. õàâòàñ 1. ¹ 3
183