ortakmiras_23112017

118
Ortak Miras
türetilen sözcükten almıştır. Yük adı verilen eşyalar hem
yaylağa hem kışlağa taşınmış; yerleşik hayata bütünüyle
geçince de evlerdeki yüklükler kaybolmamış, eski hayatın
izini saklayan bölümler olarak varlığını sürdürmüştür.
Türk evlerinde yüklüğün yanında eşyaların konulduğu
bir başka yer de raf veya sergenlerdir. Eski Türkçede sergen
söyleyişi yanında “körünç” sözcüğü de kullanılmıştır.
(Ögel 2000 b: 39). Bu sözcük görünen yer anlamına gelmektedir.
Bahaeddin Ögel, sergen ve körünç adıyla anılan
bu raflara eski Türklerin herkeste bulunmayan, antika
eşyalarını koymuş olma ihtimali üzerinde durmaktadır.
Çadırların köşelerinin üst kısımlarında da bu türden eşyaların
koyulması için raflar bulunduğunu, bunlara “uğ”
adının verildiğini belirtmiştir (2000b: 39). Bu haliyle sergen
ve körüncün kökeninin “uğ”a dayandığı düşünülebilir.
Bugün Anadolu’daki evlerde de sergenlerin aynı adla yaşamaya
devam ettiği görülmektedir.
Türk evinde dikkat çeken bir diğer unsur, evin döşenmesi
ile evde kullanılan eşyaların yerleştirilmesidir. Yukarıda
sözü edilen içyapının değişmezliğine döşemeler de örnek
teşkil etmektedir. Halılar, döşekler, örtüler, sedirler, raflar,
ocaklar her zaman Türk evinin asıl önemli kısmını oluşturmuştur.
Türk evlerinde yer döşemesi ve tavan arasındaki düzen,
göçer evli dönemin uzantısı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yer döşemesi ne denli yalın ise tavan o denli süslü ve özenlidir.
Göçer evli düşüncedeki “üstte gök altta toprak” ilkesinin
bu yapılanmayı biçimlendirdiği görülmektedir. Bu
düşünceye bağlı olarak alt örtü denen döşemenin belirli
temel ilkeler dâhilinde hiç değiştirilmeden uygulandığı
ortaya çıkmaktadır. Göçer ev doğrudan toprağın üzerine
kurulmuş, bu toprağın üzerine de halı, kilim gibi örtüler
serilerek “alt örtü” oluşturulmuştur. Türk evinde de bu
düzen sürdürülmüş ve zeminin üzerinde yalın bir düzen
tutturulmuştur (Küçükerman 1996:145). Evde göğe en
yakın bölüm olan tavan adeta göğün kutsallığını sembolize
eder biçimde süslenmiş, alttaki yağız yeri temsil eden
döşeme ise yalın kalarak kutsalı kutsal olmayan alandan
ayırmıştır.
Göçer evli dönemin bir diğer uzantısı olarak Türk evi,
sade ve kolayca yerleştirilebilir, taşınabilir bir durumda
olmuştur. Ancak, bu sadelik içinde evlerin ferah ve geniş
olması, oturulan minder ve koltukların rahatlığı aranan
özelliktir. Odanın yirmi dört saat içinde değişik amaçlara
göre yeniden düzenlenmesi bu özelliği beraberinde getirmiştir.
Yapılacak tüm değişik işler için oda içine yalnızca
yapılacak işle ilgili nesneler getirilir ve yerleştirilir. İşi biten
nesneler kaldırılarak yerine yenisi getirilir. Söz konusu bu
yalın düzenin gerçekleştirilebilmesi ise ancak böylesi bir
iç düzenle mümkün olmuştur (Küçükerman 1996:147).
Günümüzde de bu düzenin sürdürüldüğü görülmektedir.