ortakmiras_23112017

368
Ortak Miras
Avrupa saraylarını da süsleyen ipek ve yün Hereke halıları
dünyaca ünlüdür. Kocaeli (İzmit)-Hereke merkez olmak
üzere 2000’li yıllara kadar devlet kontrolünde Sümerhalı
bünyesinde üretimini sürdürmüş olmakla birlikte günümüzde
özel firmalar tarafından Hereke’de ve Anadolu’daki
belirli dokuma merkezlerinde dokunmaya devam edilmektedir.
Türk dokuma sanatları elbette halı, kilim, kolan ve benzerlerinden
ibaret değildir. Ayrıca evde kurulan tezgâhlarda
yapılan dokumacılık ve el aletleriyle yapılan örmecilik
ev sanatı olarak kadınlar tarafından yapılırdı. Bu iş daha
çok ev halkının ihtiyacını karşılamaya yönelikti. Kullanılan
hammadde çevre şartlarına ve yetiştirilen hayvan
ve tarım imkânlarına göre değişkenlik göstermekteydi.
Yün, pamuk, keten veya ipek yetiştirilen bölgelerdeki dokumalarda
kullanılırdı. Örneğin Karadeniz Bölgesi’nde
yetiştirilen ketenden üretilen çeşitli bez dokumaların Şile
bezi, Ayancık keteni, elpek keten, ihram (feretiko), Rize
bezi gibi çeşitleri vardır. İpek üretilen yörelerde de ipekli
dokuma iç göynekliği, mahrama, örtme, vs. kumaşlar yapılmıştır.
Ev dokumalarından bir kısmı kullanım amacına göre üretilirdi.
Örneğin uçkur, peşkir, çevreler, bürümcük-bükülü
bez ve sarı kıvrak-kıvratma gibi kumaşlar iç giyimde kullanılıyordu.
Günlük dış giyim, yatak çarşafı, yorgan yüzü
kumaşları olan alaca ev dokumalarından sayılabilir. Ayrıca
erkeklerin dış giyiminde kullanılan aba ve şayak ev veya
çarşı zanaatı olarak üretilen kumaşlardandır.
Hangi hammaddeden üretilirse üretilsin her yörenin
kumaşları kendi özellikleriyle öne çıkar o yörenin adıyla
bilinir. Orta Asya’da Özbekistan coğrafyası, özellikle Semerkant’tan
başlayarak ipek ve pamuklu kumaşlarıyla öne
çıkmıştır. Orta Asya’nın özellikle de Özbekistan’ın ikat
(çözgü boyamalı) desenli ipeklileri hâlâ en ünlü kumaşlarıdır.
Çin’den Avrupa’ya uzanan İpek Yolu’nu kontrol edenler
daima Türk devletleri olmuştur. İpek ticareti devletin
önemli gelir kaynakları arsında yer almıştır. Anadolu Türk
kumaşların ilk örnekleri, Selçuklu Dönemi’ne ait, Avrupa’da
Lyon ve Berlin’deki Müzelerinde sergilenmektedir.
Bu kumaşlardan biri aslan figürlü diğeri de çift başlı kartal
desenli ipek kemha parçalarıdır. Osmanlı döneminde
Bursa’da başlayan ipek kumaş üretimi İstanbul’da devam
etmiş, saray çevresinde kurulan atölyelerde sarayın ihtiyacını
karşılayan ipek kumaşlar üretilmiştir. Osmanlı süsleme
sanatlarının klasik dönemi olarak bilinen 16. yüzyılda
kumaş sanatı da en güzel örneklerini vermiştir. Bu kumaş
örnekleri devletin zenginliği ve ihtişamını sergileyen, dünyanın
en büyük desen raporlarına sahip Kâbe örtüleri, altın
ve gümüş klaptan atkılı, inanılmaz güzellikte saz yolu
üslubundaki kaftanlar, bugün Topkapı Müzesi’ni süslemektedir.
Türk kumaş ve kadifesi olarak bilinen Türk ve