ortakmiras_23112017

Vitray
288
Ortak Miras
keleti oluşturan çıtaları “zıvana” ile birleşerek tek bir eksen
boyunca uzanmakta ve sistemin de dayanıklılığını arttırmaktadır.
Taklit kündekâri ise, gerçek kündekâriden sağlanan
görselliğin taklit edilmek suretiyle yapılan uygulamadır
3 . Kündekâri sekizgen, beşgen, yıldız gibi geometrik
şekillerde kesilmiş küçük ahşap parçalarının çivi ve tutkal
yardımı olmadan birbirlerine geçirilmeleriyle yapılır. Usta
tercih ettiği ceviz, meşe, şimşir, armut, abanoz ve gül ağacı
gibi bir ağaçtan önce planladığı ihtiyaca göre parçalar
halinde kesimini yapar. Geometrik parçalar negatif veya
pozitif geçmelerle birbirine bağlanır. Parçaları bir uçtan
başlayarak adeta sepet örer gibi birleştirerek parçalardan
bütüne gidilmektedir. Genellikle parçaları çerçeveye alan
çıtalarla kenar tahtaları ve göbekler oyma-kabartma motiflerle,
bazen de sedef kakmalarla süslenir.
Gerçek kündekârinin uygulandığı yerler ise ahşap aksam
gerektiren kapı, pencere ve dolap kanatları; minber,
mihrap ve kürsülerdir. Tercih edilen ağaç türleri ise ceviz,
abanoz, meşe, şimşir, gül ve armuttur 4 . En güzel önekleri
XII.-XIII. yüzyıllarda Türk-İslam sanatının yoğun olarak
görüldüğü Anadolu, Mısır, Suriye ve Filistin’deki dini yapılardadır.
Anadolu dışındaki erken dönem örnekleri ise
Sayda Nefise Hatun (1138-45) Cami mihrabı, Kahire Salih
Talayi Camisi’nin (1160) kapı kanatları, İmam Şafi’nin
sandukası (1211), Melik Salih Türbesi’nin kapı kanatları
• 3 Kürklü, a.g.m., 15-16.
• 4 Yücel, a.g.m., 553.
(1249-50) ve Tolunoğlu Camisi’ne (1296) Memluk Sultanı
Laçin tarafından yerleştirilen minberdir 5 .
Anadolu Selçuklu devrine ait birçok eseri Anadolu’daki
yapılarda görmek mümkündür. En eski örnek Aksaray Ulu
Cami minberi (1150-55) olup hemen sonrasında Konya
Alaaddin Cami minberi (1155-56) gelmektedir. Harput
Sare Hatun Cami (XII. Yy), Siirt Ulu Cami (XII. YY),
Birgi Ulu Cami (1322), Malatya Ulu Cami (1376-77),
Bursa Ulu Cami (1399), Manisa İvaz Paşa Cami (1484)
ve Niğde Sungur Bey Cami (XVI. yy.) minberleri gerçek
kündekârinin güzel örneklerindedir 6 .
Gerçek kündekâri tekniğine benzetilmeye çalışılan taklit
kündekari tekniğindeki örnekler de yine Anadolu’da görülmektedir.
Bu tarzın tercih edilmesi, yapılmasının kolaylığından
ziyade gerçek kündekâriye benzemesidir. Üç
tarz taklit kündekâri vardır:
1-Çakma-Kabartma Kündekâri: Ahşap levhalar üzerine
içleri geometirk/bitkisel motiflerle tezyin edilmiş geometrik
parçaların aralarına ayrıca hazırlanmış çerçeve çıtaları
çivilerle çakılmıştır. Bu tarzın önemli örnekleri Ankara
Alaeddin Cami (1197-98), Kayseri Ulu Cami (1205),
• 5 Yücel, a.g.m., 553; Ayla Ersoy, XV. Yüzyıl Osmanlı Ağaç İşçiliği,
İstanbul, 1993, 6; Ali Boran, Anadolu’daki İç Kale Cami ve Mescidleri, Türk
Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2001.
• 6 Yücel, a.g.m., 554; Zeki Oral, “Anadolu’da San’at Değeri Olan Ahşap
Minberler, Kitabeleri ve Tarihçeleri”, Vakıflar Dergisi, S. V, Ankara, 1962, 26-
34, 35-41, 49-51, 60-64, 71-72, 75; Ersoy, a.g.e., 9.