Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
316<br />
Ortak Miras<br />
rak adlandırılan bölümlerin başında bulunan, mushaflarda<br />
ise sûre başlarında bulunan tezhipli olarak süslenmiş<br />
alanlardır. Mushafların bu kısımlarında sûrelerin<br />
isimleri, nâzil oldukları yer, âyet sayısı, Mekki/Medeni<br />
oldukları ve kaçıncı sûre olduğu bilgisi yazılıdır. Önceleri<br />
ölçüsüz ve sadece bir dikdörtgenle yapılan bu<br />
alanın tezhibi daha sonraları yerini daha sade ve ölçülü<br />
desenlere bırakmıştır.<br />
Satırarası Tezhibi: Yazma eserlerde ve hat levhalarında<br />
satırlar arasında kalan boşlukların bezenmesiyle eserlere<br />
zenginlik ya da değer katmak gayesiyle yapılan süslemelerdir.<br />
Hat levhalarında daha çok üç nokta şeklinde<br />
yapılan bu süsleme ferman, berat, menşur gibi Dîvân-ı<br />
Hümâyun’dan çıkan ve bezenmesine gerek duyulan<br />
resmî yazılarda desen ve figürleden oluşmaktadır. Fermanlarda<br />
tezhip daha çok tuğranın iç bölümlerinde<br />
veya etrafında ya da üst kısmına doğru üçgen şekli oluşturacak<br />
tarzda da olabilir. Satırarası tezhip uygulamalarının<br />
nadide örneklerini hilye-i şerife bezemelerinde de<br />
görmek mümkündür.<br />
Mushaf Gülleri: Mushaflarda yazı alanının dışındaki<br />
boşluklara okuyan/yazan kişiye kolaylık sağlanması<br />
için sûrelerin bölünmesinde hamse, aşere; cüzlerin<br />
bölünmesinde hizip, nısıf, cüz; secde edilmesi gereken<br />
yerleri işaretlemede secde ibaresi yazılı olan tezyinî madalyonlara<br />
Mushaf gülü denmektedir. Bunların farklı<br />
geometrik şekillerde yapılmış bir çok örneği yazma<br />
Kur’an’larda yer almaktadır. Mushaf güllerinin ait olduğu<br />
dönem ve üslûba göre çok farklı biçimleri bulunmaktadır.<br />
Aynı sayfa içinde birden fazla mushaf gülü olduğu<br />
zaman ustalar aynı eksen üzerinde tığlarla bu gülleri<br />
birleştirme yoluna gitmişlerdir.<br />
Mushaf Gülleri:<br />
1. Hamse Gülü: Sayfaların kenar boşluklarına satırın hizasında<br />
her beş ayette bir yerleştirilen tezyinî madalyonlardır.<br />
2. Aşere Gülü: Sayfanın kenar boşluğuna satırın hizasında<br />
her on ayette bir yerleştirilen tezyinî madalyonlardır. İlk<br />
dönemlerde on ayetlik bölümlerin sonuna Arapça “on”<br />
demek olan “aşr” kelimesinin ilk harfi olan “ayın” konulurken<br />
sonradan bu ayın harfi yerine harfle birlikte tezyinî<br />
aşere gülleri kullanılmaya başlanmıştır.<br />
3. Hizip Gülü: Kur’an cüzlerinin dörtte birini yani beş<br />
sayfalık bölümünü göstermek amacıyla bu yerlerin başına<br />
yerleştirilen tezyinî madalyonlardır.<br />
4. Nısf Gülü: Kur’an cüzlerinin her birinin yarısını işaret<br />
etmek için bu yerlerin başına konan tezyinî madalyonlardır.<br />
Bu bezemeler yarım cüzü ifade etmek için yatay veya<br />
dikey eksen üzerinde yarıdan bölünmüş şemse biçiminde<br />
desenlerden oluşmaktadır.<br />
5. Cüz Gülü: Kur’an cüzlerinin her birinin başladığı yeri<br />
işaret etmek amacıyla yapılan tezyinî madalyonlardır.<br />
6. Zahriye Gülü: Zahriye sayfalarının tezhibine bitişik<br />
halde sayfa boşluğuna yatay olarak yerleştirilen tezyinî<br />
madalyonlardır.<br />
7. Serlevha Gülü: Serlevhanın uzun kenarının ortasına bitişik<br />
olarak yerleştirilerek yatay eksen üzerine daire, yarım<br />
daire ya da armudî biçimde yerleştirilen tezyini madalyonlardır.<br />
8. Sûre Başı Gülü: Sûre başı tezhibine bitişik veya bezemesiz<br />
sûre başlarında sayfa kenarında yatay şekilde yerleştirilen<br />
tezyinî madalyonlardır.<br />
9. Hâtime Gülü: Hâtime sayfası tezhibine bitişik olarak
Change language