ortakmiras_23112017

Ateşin sonsuza dek yansın!” (Verbitskiy 1893: 82’den
Lvova vd. 1. 2013: 164)
Sibirya Türkleri arasında yaygın olarak yaşayan inanışa
göre yeni evlenen çiftler, evlerinin ocağında kuttören ateşi
yakmazlarsa evlilikleri Tanrı katında kabul edilmemektedir.
Boşanan çiftlerin ise evlerindeki ateşi söndürmemeleri
halinde boşanmanın tam anlamıyla gerçekleşmeyeceği
(Dilek 2007: 33-34) inancı, aile ocağında yakılan ateşin
adeta nikâh akdi anlamı taşıdığını göstermektedir.
Alandan yaptığımız araştırmalar göstermiştir ki Saha düğünlerinde
ocak ile ilgili oldukça arkaik izler bulunmaktadır.
Örneğin, erkek tarafı gelini almaya geldiklerinde
hemen evin damına çıkmakta, evin ocağını, bacadan yakmaya
çalışmaktadır. Diğer taraftan gelinin ailesi de ocağı
içeriden yakmaya çalışmaktadır. Her ne kadar kimin ocağı
daha çabuk yakacağı hususunda bir yarış var gibi görünse
de iki taraf birbirine karşı çok nezaketlidir ve yarışı kazanmaya
çalışmazlar. Gelin, koca evine geldiğinde ise önce
atını evin önündeki at kazığı/sergeye bağlamakta sonra
da baba evinde kendi eliyle pişirip getirdiği ikram/yağlı
çöreği ocağa sunmaktadır. Bu arada damadın annesi tarafından
gelinin alnına ocaktan alınan is sürülmekte; fakat
buna rağmen üç yıl boyunca gelin, bu ocağa yabancı kabul
edilmektedir. Bu süre zarfında gelin saçlarını, bileklerini,
ayaklarını ve yüzünü bile ocağa göstermemekte; “annah” 15
• 15 Bu terim Anadolu’da hayret ifadesi olarak kullanılmaktadır.
adı verilen peçeli bir şekilde evde durmaktadır. Gelin ancak
ilk çocuğunu doğurduktan sonra ve o da sadece yüzünü
açabilmektedir. 16 Türk dünyasında Saha Sire’deki kadar
hassasiyet kalmamış olmakla birlikte aşağıda belirtileceği
üzere bazı ritüeller devam ettirilmektedir.
Kırcı’nın Ordu-Perşembe-Babalı köyünden naklettiği
kuttören de oldukça arkaik izler barındırmaktadır. Buna
göre kız evinden iki kişi, ellerinde tuttukları değneğin
ucundaki bohçaya gelinin ayağını bastırırlar. Sonra da ellerindekiyle
birlikte, gelin baba evinden çıkarken ve oğlan
evine girerken ocağın etrafında üç defa yere sert basarak
dönerler. Benzer anlamda bir ayrıntı da Trabzon-Beşikdüzü-Türkeli
köyünden nakledilmiştir. Buna göre gelin,
oğlan evine girerken bir kişi, ocağın külünü, sönmemesi
ve devamlı tütmesi dileğiyle karıştırmaktadır (Kırcı 1998:
445).
Yeni evlilerin ocakla ilgili uyguladıkları daha pek çok kuttören
vardır. Bunlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz:
Çuvaş gelinin baba ocağından aldığı külü ve bir parça
ateşi yeni evine getirmesi; ateşin çeyiz olarak algılanması,
gelinin yeni evindeki en önemli görevinin ocağı devam
ettirmek olduğu anlayışı, yeni evlilere şans getirmesi için
ocağa tereyağı saçılması, sarı başlı ak kuzu kurban edilmesi
(Holmberg 1927: 453’ten Kırcı: 1998: 401); çeyize
• 16 K.K.: N. P. Romanoviç, 60 yaşında, Saha Sire-Kangalas-Nömügü
köyünde 26.06 2015’te derlenmiştir.
239
Ateş ve Ocak