ortakmiras_23112017

ettiğimiz damgalar aynıdır.
Damgaları Anlamlandırmanın
Zorluğu
Halı, kilim, mimarî yapı, anıtlar ve mezarlar gibi etnografya
eserleri üzerindeki damgalar veya süslemeler hakkında
çok çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Bu eserlerin yazarlarınca
sembol veya motif olarak ifade edilenlerle ilgili ortaya
konan anlamların adeta değişmez doğrular olarak kabul
edildiği görülmektedir 18 ; fakat bu konuda karşılaştırmalı
çalışmalar yapmadan o ifadeleri olduğu gibi kabul etmek,
sonu belli olmayan bir yola girmekten başka bir şey değildir,
bir başka deyişle varmak istediğimiz gerçekler meçhulleşir.
Tarihî özelliği olan damgaların anlamlandırılması bazen
çok zor, bazen de imkânsızdır; çünkü onların hangi kaygılarla,
ne zaman meydana geldiği, neyi temsil ettiği ve nasıl
tanımlandıklarıyla ilgili bilgilerimiz son derece sınırlıdır.
Dolayısıyla, göründüklerinden çok daha zengin ifadeleri
dile getiren işaret dilinin unsurlarına herkes farklı anlamlar
yükleyebilir ve onları herkes kendince yorumlayabilir.
• 18 Tuncer Gülensoy, Orhun’dan Anadolu’ya Türk Damgaları, İstanbul
1989.
• -Neriman Görgünay, Altaylar’dan Tunaboyu’na Türk Dünyası’ndan Ortak
Motifler, Ankara 1994.
• -Mine Erbek, Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri, Ankara 2002.
• -Güran Erbek, Anadolu Motifleri Sergisi Sergi, İzmir 1986.
• -Yusuf Durul, Türk Kilim Motifleri, Ankara 1987.
Mesela, Burke, çeşitli araştırmacılara yaptığı atıftan hareketle,
“Kiliselere resimler kitaptan okuyamayanlar duvarlara
bakarak okuyabilsinler diye konur” 19 der. Ayrıca Burke,
“…Tarihçiler sadece metinleri okumak zorunda kalsalardı,
teknoloji tarihi pek yoksul kalırdı. Örneğin Çin’de, Mısır’da
ve Yunanistan’da, milattan binlerce yıl önce kullanılmış
olan arabalar, günümüze ulaşmış modeller ve mezar
resimleri sayesinde yeniden kurgulanabiliyor” 20 diyerek,
sanatın şekle/biçime dönük yönüne vurgu yapar.
Türkiye’de damgalar üzerine çalışan araştırmacılar, Türklerin
tarihî kültür coğrafyalarına yönelmek yerine, yaşadıkları
ve araştırma yaptıkları coğrafyanın tutsağı olarak,
adeta “her şeyin kaynağı coğrafyadır” varsayımını bir
gerçeklik olarak kabul etmişlerdir. Bundan dolayı da araştırma
yaptıkları yerlerdeki damga ve şekil isimlerini Türk
kültür coğrafyasının her yerinde aynı anlam ve isimle kullanıldıklarını
kabul ederek genellemeler yapmışlardır. Fakat
durum hiç de zannedildiği gibi değildir.
Türkiye’de yapılan bazı araştırmalarda bir ilde halı-kilimlerde
elde edilen bulgular sadece o il veya bölgeye aitmiş
gibi açıklanmıştır. Oysa küçük çaplı karşılaştırmalı bir
çalışmada durumun öyle olmadığı ortaya çıkmaktadır. Bu
nedenle halı-kilimlerdeki damgalar ve işaretler hakkında
genellemelere ve sağlıklı sonuçlara varmak için öncelikle
• 19 Peter Burke, Afişten Heykele Minyatürden Fotoğrafa/Tarihin Görgü
Tanıkları (Çev. Z. Yelçe), İstanbul 2003, s. 52.
• 20 Peter Burke, a. g. e., s. 89.
217
Damga, Motif, İz, İşaret