ortakmiras_23112017

Düğün eğlencesi (Makedonya)
14
Ortak Miras
şitli tamlamalarla yapılmış türevlerine rastlarız. Bütün bu
tespitler sonucunda diyebiliriz ki, ‘düğün’, Türk lehçelerinin
hemen hemen tamamında ‘düğün’ ve ‘toy’ 1 kelimesiyle
kullanılmaktadır.
Soy sürme ve yeni nesiller yetiştirmenin, birlik, bütünlük,
dayanışma ve huzurun sembolü sayılan aile kurumu, düğün
ile eyleme geçirildiğinden, bu olay, bütün Türk topluluklarında
âdeta bir bayram şeklinde algılanmıştır. Nitekim
bayram kavramı da yine bu şivelerde ‘toy’ kelimesi ile
karşılanmaktadır. Karakalpakça ve diğer şivelerdeki “Toyğa
toy ulaşsın” (Karakalpakşa-Rusşa Sözlik 1958: 644)
dileği bu anlayışın bir tezahürüdür.
Türk Dünyasında Kullanılan ‘Düğün’le İlgili Atasözlerinden
Örnekler
• 1 Tatarcada ‘tuy’ (Tatarsko-Russkiy Slovar’ 1966: 553);
Karakalpakçada ‘toy’ (Karakalpakşa-Rusşa Sözlik 1958: 644); Kazakçada
‘toy’ (Kazaxsko-Russkiy Slovar’ 1954: 347), Kazak Tilinin Tüsindirme
Sözdigi 1961: 356), (Kazak Türkçesi Sözlüğü 1984: 272); Kumukçada ‘toy’
(Kumıksko-Russkiy Slovar’ 1969: 317); Kırım Tatarcasında ‘toy, düğün’
(Kırımskotatarsko-Russkiy Slovar’ 1988: 127); Başkurtçada ‘tuy’ (Başkirsko-
Russkiy Slovar’ 1958: 548); Karaimcede ‘toy’ (Karaimsko-Russko-Pol’skiy
Slovar’ 1974: 322); Nogaycada ‘toy’ (Nogaysko-Russkiy Slovar’ 1963: 354);
Türkmencede ‘toy’ (Türkmensko-Rıısskiy Slovar’ 1968: 637), (Türkmen
Dilining Sözligi 1962; 121); Kırgızcada ‘toy’ (Kırgızsko-Russkiy Slovar’ 1965;
246), (Kırgız Tilinin Tüşündürme Sözdügü 1969: 601), (Yudahin 1945:
752); Âzericede ‘düyün’ (Azerbaydjansko-Russkiy Slovar’ 1965: 132);
Çuvaşçada Huy’ (Çuvaşsko-Russkiy Slovar’ 1961: 437), (Paasonen 1950;
185); Özbekçede ‘toy’ (Uzbeksko-Rıısskiy Slovar’ 1959: 462); Gagauzcada
4toy’ (Gagauzsko-Rııssko Moldavskiy Slovar’ 1973: 471); Oyrotçada
‘toy’ (Oyrotsko-Russkiy Slovar’ 1947: 151); Uygurcada ‘toy’/’toy-tokün’
(Uygursko-Russkiy Slovar’ 1968: 325), (Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri
Sözlüğü 1991: 432); Hakasçada ‘toy’ (Xakassko-Russkiy Slovar’ 1953: 230)
(Kaynakça bilgisi için bkz. Öğüt Eker 1998: 1-2; 358-410).
Düğünün, Türk insanı için taşıdığı önemi vurgulayan
“Tuyga digeç, tugız yıllıg hasta tirilgen -Düğün deyince,
dokuz yıllık hasta dirilmiş” (Tatarsko-Russkiy Siovar’
1966: 344); “Gökyüzünde düğün var derler, kadınlar merdiven
kurmaya kalkar” (Aksoy 1981: 243) atasözlerinden
de anlaşılacağı gibi, eğitme, bir arada bulundurma, canlandırma,
eğlendirme, mutluluk verme, yemek yeme fonksiyonları
ile gelenekleri yansıtan düğün, mevcut âdet, inanç
ve uygulamaların kolektif bellekte saklanan genetik kültürel
kodlama örneği olarak gelecek nesillere aktarımıyla da
sosyal ve kültürel değerlerimizin sürekliliğini sağlar. Düğünün
diğer bir fonksiyonunun da, bütün Türk topluluklarında
sosyal yardımlaşma ve dayanışma aracı olduğu, Karaimcedeki
“Toyğa barsan toyıp kayt=Düğüne, ziyafete
gidersen, doyup dön” (Karaimsko-Russko-Pol’skiy Siovar’
1974: 285), Kazakçadaki “Toyğa barsan toyıp bar=Düğüne
gidersen karnını doyurup git” (Kazaxsko-Russkiy Siovar’
1954: 347) sözüyle ortaya konmaktadır.
Düğün, tarih boyunca Türk insanının birbiriyle buluştuğu,
kaynaştığı ve adeta mezc olduğu bir ortam ve tören
olma vasfını korumuştur, Hemen hemen bütün Türk lehçelerinde
mevcut olan “Toyğa barsan borın bar; borın barsan
orın bar.=Düğüne /ziyafete gidersen erken git, erken
gidersen yer bulursun; Yamanğa bir işin bulmasın; ya toyda
surar ya cıyında=Dilenciye borçlu olma, ya düğünde
ister ya bayramda” (Tatarsko-Russkiy Siovar’ 1966: 553)
vb. atasözleri, geniş kitleleri bir araya toplayan, kültürel şuurun
tesisine zemin hazırlayan düğünlerin, aynı zamanda