ortakmiras_23112017

Kurutulmuş Sebzeler (Milas - Türkiye)
52
Ortak Miras
Dede Korkut Hikâyeleri’nde, fiilî kahraman olmayan
Hanlar Hanı Bayındır Han’ın, periyodik olarak yılda
bir kez verdiği şölende “bin yerde ipek halı döşenen toy
düzenlemesi; attan aygır, deveden buğra, koyundan koç
kestirmesi”, Oğuz beylerinin şölenlerde “tepe gibi et, göl
gibi kımız sağdırması” da (Ergin 2004: 77-78) Oğuz halkı
içinde iktidar olan Bayındır Han ya da diğer beylerin,
yemek kültürü üzerinden statü ve güçlerinin tescillenmesidir.
Dede Korkut’ta Oğuz beylerinin, mekân ve kişi sınırı
tanımaksızın kullandıkları “Aç görürsem doyurdum,
çıplak görürsem donattım.” sözü, yöneten konumunda
olan, güç ve iktidarı elinde bulunduran kişinin, yönetilengecesi
gelinle güveyinin başlarına para saçmak için toplanılan
yere de ‘mendiri’ adı verilir. Böyle mutlu ve uğurlu
bir günde dağıtılan yiyeceklerin, alan kişiye de uğur ve kısmet
getireceğine inanılır (Öğüt Eker 1999: 269).
Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’de bahsettiği tören
yemekleri olan “düğün yemeği (küdenke aş), ölü yemeği
(yoğ=yuğ aşı), doğum yemeği (togum aşı), sünnet yemeği
(sünnet aşı), ad kazanma yemeği (at aşı), arkadaş yemeği
(koldaş aşı)” Türk kültüründe grup aidiyetiyle oluşturulan
beslenme alışkanlığının bir göstergesidir. “Arkadaş,
kardeş, uzak ve yakın, herkesin hakkını gözet ve onları
yemeğe davet et… Onlara git, gönüllerini kırma; onları
sevindir ve kendin de sevin ey oğul. Eğer senin için bir ziyafet
çekerlerse, o ziyafete de git; yemeklerini yiyerek onları
memnun et. Eğer beyler seni yemeğe davet ederlerse;
yemeği edep ile ye…” (Arat 1991).
Yusuf Has Hacib; “… oğlu Ay-Toldı için ölüm aşı yaptı,
fakirlere gümüş ve ipekli kumaşlar dağıttı.” (Arat 1991);
Manas Destanı’nda Kökötöy Hanın vasiyet olarak söylediği
“Baymırza, sözümü dikkatlice dinle, vasiyetimi
dinlemeyen, iyiliği görmeyen oğluma ve bütün halkıma
sözümü eksiksiz ilet. Görecek günüm, içecek suyum bitti.
Hepimizden razıyım. Ben öldükten sonra oğlum zarar
görmesin. Malı mülkü saçıp savurmasın, gelin kızın düğünündeki
gibi, kocakarı aşında olduğu gibi üç inek kesip
mütevazi şekilde gömsün. Dünyaya Kökötöy öldü diye
haber vermesin, düşmana toprakları çiğnetmesin, halkı
telaşlandırmasın. Kardeşim Manas ile danışsın. Emanet
sözüm budur...”, Bokmurun’un “Ağalarım, kardeşlerim, kız
almaya gidip babamın vasiyetini kendi ağzından işitemediğim
için içim yanıyor. Şimdi babamın Baymırza amcama
söylediği vasiyetini yerine getireyim. Merhum babamın
hayvanlarını, mal ve servetini esirgemeyim. Üç yıl
boyunca her türlü serveti topladım. Dünyaya duyulacak
şeklide aş vereyim. Kırgızların adetini dünyaya göstereyim,
at keseyim, pehlivan güreşi, yiğit yarışı, kel vuruşması
yaptırayım, deve çözme, gümüş sebikesi atma oyunlarını
düzenleyim…”. sözleri grup toplantılarında beslenmeye
verilen önemi ve yöneticilerin beslenme kültürü üzerinden
statü ve güç kazanmalarının örnekleridir.